Middellangetermijnverkenning 2022-2025
Economische groei zwakt af en groei zorguitgaven houdt aan
Deze middellangetermijnraming beoogt een van de bouwstenen te zijn voor het nadenken over het beleid in 2022-2025 en ligt ten grondslag aan de CPB-houdbaarheidsanalyse die in december zal worden gepubliceerd.
|
|
2014-2017 |
2018-2021 |
2022-2025 |
|
Bbp-groei terug naar 1,1% per jaar |
2,1 |
1,8 |
1,1 |
|
Inflatie blijft laag, onder ECB-doelstelling |
0,5 |
1,7 |
1,5 |
|
Loonstijging gematigd |
0,6 |
2,7 |
2,3 |
|
Werkloosheid loopt licht op (ultimo-cijfers) |
4,9 |
3,7 |
4,3 |
|
Geen koopkrachtstijging |
1,3 |
1,1 |
0,0 |
|
Overschot op overheidsbegroting ten einde |
-0,7 |
0,6 |
-0,3 |
De koopkracht neemt niet toe in 2022-2025. Dit komt doordat de beperkte stijging van de reële cao-lonen teniet wordt gedaan door hogere zorgpremies, lastenverzwaring in de loon- en inkomensheffing en hogere pensioenpremies. Gepensioneerden hebben nadeel van beperkte indexering en nominale verlaging van de aanvullende pensioenen. Samenhangend met ongewijzigde koopkracht en geringere werkgelegenheidsgroei zwakt de groei van de particuliere consumptie af tot 1,2% per jaar in 2022-2025.
De overheidsbegroting heeft een stabiel beperkt tekort in 2022-2025, na een omslag van een overschot in een tekort in 2021. Het EMU-saldo in 2022-2025 bedraagt gemiddeld -0,3% bbp per jaar tegen +0,6% bbp in 2018-2021. De overheidsbegroting slaat vooral om door stijging van de collectieve zorguitgaven tussen 2018-2021 en 2022-2025, bij een lichte daling van de collectieve lasten. Lagere rentelasten dempen de omslag.
Deze middellangetermijnverkenning kent aanzienlijke internationale en nationale onzekerheden en risico’s. De enige zekerheid is de vergrijzing van de bevolking. Hoe het verder gaat met het internationale handelssysteem is ongewis. De aanhoudende groei van de collectieve zorg is mogelijk lastig te realiseren. De verkenning bevat een groei van de werkgelegenheid in de zorg met 135 duizend personen tussen 2021 en 2025. Het is echter een uitdaging om genoeg gekwalificeerde werknemers en zelfstandigen aan te trekken in de zorg.
Vragen en antwoorden over de middellangetermijnverkenning:
Welk beleid is meegenomen voor 2022-2025?
Het uitgangspunt van de doorrekening zijn de meerjarencijfers zoals opgenomen in de Miljoenennota. Hierbij worden de consequenties van reeds ingezet beleid op de jaren 2022-2025 meegenomen, zoals het pensioenakkoord en het klimaatakkoord. Ook wordt rekening gehouden met demografische ontwikkelingen op bijvoorbeeld onderwijs. De zorguitgaven zijn niet gebaseerd op de technische extrapolaties in de meerjarencijfers uit de Miljoenennota, maar, zoals ook bij de vorige middellangetermijnverkenningen, op een specifiek voor dit doel uitgevoerde MLT-raming voor de zorguitgaven, gepresenteerd in een afzonderlijke notitie die vandaag ook is gepubliceerd.
Wanneer slaat het begrotingsoverschot om in een tekort?
Aan het einde van de huidige kabinetsperiode slaat het begrotingsoverschot van 0,3% bbp in 2020 om in een tekort van 0,4% bbp in 2021. De collectieve uitgaven stijgen van 42,9% bbp in 2020 naar 43,2% bbp in 2021 door een toename van de uitgaven aan zorg, sociale zekerheid en internationale samenwerking. Tegelijkertijd blijft door beleid, zoals de hogere arbeidskorting en de verlaging van de vpb-tarieven en door toenemende pensioenpremies, de ontwikkeling van de belasting- en premieopbrengsten achter bij de economische groei. Hoewel de stijgende lastendekkende Zvw-premies dit effect deels compenseren, daalt de collectievelastendruk van 38,8% bbp in 2020 naar 38,3% bbp in 2021.
Hoe is de ontwikkeling van pensioenuitkeringen en pensioenpremies meegenomen?
In de raming is het pensioenakkoord verwerkt. Omdat de zeer lage rente de dekkingsgraden onder druk zet en pensioenfondsen niet langdurig in onderdekking mogen verkeren, wordt een nominale korting voorzien voor een grote groep gepensioneerden. De kortingen van onder andere PME, PMT, ABP en PFZW bedragen gemiddeld ongeveer 2,5 procent per jaar gedurende de jaren 2021-2023. De pensioenpremies zullen naar verwachting stijgen, zowel in de marktsector als bij de overheid en de zorg, als gevolg van de lage rente en de nieuwe parameters die gelden voor de berekening van de premies. Als tot uitstel van een jaar wordt besloten dan zal het effect hiervan op 2022-2025 beperkt zijn.
Dit is de eerste verkenning voor de economische en budgettaire ontwikkeling in de jaren 2022-2025. Deze jaren beslaan de volgende regeerperiode bij Kamerverkiezingen in maart 2021. Deze middellangetermijnraming beoogt een van de bouwstenen te zijn voor het nadenken over het beleid in 2022-2025 en ligt ten grondslag aan de CPB-houdbaarheidsanalyse die in december zal worden gepubliceerd. De verkenning zal in 2020 regelmatig worden geactualiseerd. Uiteindelijk zal na de totstandkoming van het regeerakkoord een middellangetermijnverkenning worden gepubliceerd waarin het regeerakkoord is verwerkt.
Downloads
Visuele samenvatting Middellangetermijnverkenning 2022-2025 De huidige notitie is een update van de vorige middellangetermijnraming voor de zorguitgaven uit 2016 die de periode 2018-2021 besloeg. De huidige methode sluit aan bij die van de mlt zorg van 2016 en de data zijn uitgebreid en bevatten nu meer detail doordat het CBS voor deze mlt-zorg maatwerk heeft geleverd.
Downloads
Het doel is om met realistische veronderstellingen een raming van de zorguitgaven bij ongewijzigd beleid te maken. De raming geeft dus niet taakstellend aan wat er mag worden uitgegeven, maar geeft aan wat de verwachte zorguitgaven zijn als het beleid doorloopt zonder nieuwe aanpassingen. De verwachte zorguitgaven zijn daarbij afhankelijk van de extra behoefte aan en de vraag naar zorg, voor zover het zorgaanbod dit mogelijk maakt.
Auteurs
NiGEM is een internationaal macro-economisch model dat veelvuldig wordt gebruikt voor economische prognoses en simulatieanalyses. Het model is ontwikkeld en wordt onderhouden door het Britse instituut NIESR. NiGEM wordt vier maal per jaar geüpdatet door NIESR en is peer-reviewed. Het model is op hoofdlijnen voor iedereen beschikbaar, tegen betaling is het volledige model toegankelijk. Enkele andere gebruikers zijn de OESO en de ECB.
Downloads
Het NiGEM-model biedt zowel het cijfermatige startpunt als het modelmatige analysekader voor de raming van de internationale economie door het CPB. Ook wordt het model ingezet voor de doorrekening van onzekerheidsvarianten. Het achtergronddocument gaat in op zowel de toepassing van het NiGEM-model bij ramingen als de economische effecten van vier impulsen: een hogere olieprijs, een appreciatie van de euro, een renteschok en een wereldwijde toename van consumptie.
Auteurs
De groei van de werkgelegenheid in de marktsector staat onder druk door de afnemende groei van het arbeidsaanbod en de sterke vraag naar personeel in de zorgsector. Bij realistische veronderstellingen voor de raming van de collectieve zorguitgaven neemt de werkgelegenheid in de zorg in 2022-2025 toe met 2,1% per jaar.
Downloads
Kerngegevenstabel MLT, november 2019
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| Relevant wereldhandelsvolume goederen en diensten (%) | 1,7 | 4,5 | 2,4 | 2,9 |
| Concurrentenprijs (goederen en diensten, exclusief grond- en brandstoffen (%) | 1,2 | 0,9 | 0,7 | 0,7 |
| Olieprijs (dollars per vat, niveau in eindjaar) | 107,8 | 54,3 | 55,3 | 58,4 |
| Eurokoers (dollar per euro, niveau in eindjaar) | 1,33 | 1,13 | 1,14 | 1,23 |
| Lange rente Nederland (niveau in eindjaar in %) | 2,0 | 0,5 | -0,3 | 0,1 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| Bruto binnenlands product (bbp, economische groei, %) | -0,4 | 2,1 | 1,8 | 1,1 |
| Consumptie huishoudens (%) | -0,8 | 1,4 | 1,8 | 1,2 |
| Consumptie overheid (%) | 0,8 | 0,7 | 2,2 | 1,5 |
| Investeringen (inclusief voorraden, %) | -3,7 | 5,5 | 2,6 | 1,0 |
| Uitvoer van goederen en diensten (%) | 2,2 | 5,0 | 2,6 | 2,7 |
| Invoer van goederen en diensten (%) | 1,7 | 5,3 | 3,0 | 3,0 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | ||
| Prijs bruto binnenlands product (%) | 0,8 | 0,7 | 2,0 | 1,5 | |
| Uitvoerprijs goederen en diensten (exclusief energie, %) | 0,8 | 0,2 | 0,9 | 0,9 | |
| Prijs goedereninvoer (%) | 1,4 | -2,2 | 0,3 | 0,5 | |
| Inflatie (geharmoniseerde consumentenprijsindex, hicp, %) | 2,0 | 0,5 | 1,7 | 1,5 | |
| Loonvoet bedrijven (per uur, %) | 1,9 | 0,6 | 2,7 | 2,3 | |
| Cao-loon bedrijven (%) | 1,6 | 1,3 | 2,3 | 1,9 | |
| Koopkracht, statisch, mediaan, alle huishoudens (%) | -0,7 | 1,3 | 1,1 | 0,0 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| Beroepsbevolking (%) | 0,5 | 0,3 | 1,0 | 0,3 |
| Werkzame beroepsbevolking (%) | -0,2 | 0,9 | 1,3 | 0,2 |
| Werkloze beroepsbevolking (in duizend personen, niveau in eindjaar) | 647 | 438 | 345 | 405 |
| Werkloze beroepsbevolking (niveau in eindjaar in % beroepsbevolking) | 7,3 | 4,9 | 3,7 | 4,3 |
| Werkgelegenheid (in uren, %) | -0,6 | 1,5 | 1,4 | 0,2 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| Arbeidsinkomensquote bedrijven (niveau in eindjaar in %) (a) | 74,1 | 73,3 | 75,0 | 75,0 |
| Arbeidsproductiviteit bedrijven (per uur, %) | 0,4 | 0,6 | 0,6 | 1,0 |
| Individuele spaarquote (niveau in eindjaar in % beschikbaar inkomen)(b) | 1,7 | 3,0 | 3,8 | 2,6 |
| Saldo lopende rekening (niveau in eindjaar in % bbp) | 10,1 | 10,8 | 8,5 | 8,3 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| EMU-saldo (niveau in eindjaar in % bbp) | -2,9 | 1,3 | -0,4 | -0,3 |
| EMU-schuld (ultimo eindjaar in % bbp) | 67,7 | 56,9 | 46,9 | 43,9 |
| Collectieve lasten (niveau in eindjaar in % bbp) | 36,1 | 38,6 | 38,3 | 38,5 |
| Bruto collectieve uitgaven (niveau in eindjaar in % bbp) | 46,6 | 42,9 | 43,2 | 42,8 |
Aanvullende kerngegevens
| 2009/2013 | 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | |
| Bruto investeringen bedrijvensector (exclusief woningen %) | -0,9 | 3,5 | 3,4 | 1,0 |
| Investeringen bedrijven in woningen (%) | -12,0 | 14,9 | 3,8 | 1,2 |
| Uitvoer van binnenslands geproduceerde goederen (exclusief energie, %) | 1,7 | 4,5 | 1,5 | 2,5 |
| Wederuitvoer goederen (exclusief energie, %) | 1,2 | 6,4 | 3,9 | 3,5 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | ||
| Nationale consumenten prijsindex (cpi, %) | 2,0 | 0,8 | 1,8 | 1,6 | |
| Afgeleide nationale consumentenprijsindex (cpi, %) | 1,5 | 0,7 | 1,5 | 1,6 | |
| Loonvoet sector overheid (%) | 2,3 | 1,9 | 2,9 | 2,1 | |
| Prijs overheidsconsumptie, beloning werknemers (%) | 0,9 | 1,3 | 2,8 | 1,9 | |
| Prijs materiële overheidsconsumptie (imoc, %) (a) | 1,0 | 0,3 | 1,7 | 1,5 | |
| Prijs intermediair verbruik (%) | 1,7 | 0,8 | 2,4 | 1,8 | |
| Prijs bruto overheidsinvesteringen (iboi, %) | 1,5 | 0,3 | 1,8 | 1,3 | |
| Prijs nationale bestedingen (%) | 1,1 | 0,6 | 2,1 | 1,5 | |
| Prijs toegevoegde waarde bedrijven (%) | 0,6 | 0,5 | 1,8 | 1,5 | |
| Cao-loon marktsector (%) | 1,5 | 1,3 | 2,3 | 1,9 |
| 2009/2013 | 2014/2017 | 2018/2021 | 2022/2025 | |
| Bruto binnenlands product (bbp, in miljarden euro's) | 660,5 | 738,1 | 860,2 | 955,8 |
| Bevolking (in duizenden personen) | 16780 | 17079 | 17460 | 17730 |
| Beroepsbevolking (in duizenden personen) | 8913 | 9017 | 9395 | 9520 |
| Werkloze beroepsbevolking, nationale definitie (in duizenden personen) | 708 | 471 | 380 | 440 |
| Werkloze beroepsbevolking, nationale definitie (in % beroepsbevolking) | 8,9 | 5,9 | 4,6 | 5,2 |
| Bruto modaal inkomen (euro) | 32500 | 34000 | 37500 | 40500 |
| EMU-saldo structureel (EC-methode, % bbp) | -0,9 | 0,5 | -0,7 | -0,1 |
(a) Onlangs heeft er een review plaatsgevonden van de berekening van de IMOC, waarop het CBS, in overleg met andere betrokkenen, de berekening van de IMOC op een aantal punten conceptueel heeft gewijzigd. Deze wijzingen zijn doorgevoerd in de hier gepubliceerde IMOC. Op de website van het CBS staat meer informatie over de IMOC-aanpassing.