De Nederlandse economie in historisch perspectief

Hoe ziet Nederland er in 2050 uit? Waarmee we verdienen we ons geld, hoe groot is de bevolking en is het gelukt onze economie te verduurzamen? Om straks iets over die toekomst te kunnen zeggen, kijkt het Centraal Planbureau ook naar het verleden. Het op 11 juli verschenen rapport ‘De Nederlandse economie in historisch perspectief’ helpt begrijpen waarom Nederland is zoals het is. De historische analyse vormt een basis voor de toekomstverkenning die het CPB in 2024 uitbrengt. Daarin verkent het Planbureau hoe onze samenleving kan omgaan met de toekomstige uitdagingen. Het CPB heeft nu ook een publieksvriendelijke webversie van de publicatie gemaakt die het makkelijker maakt om per onderwerp teksten te lezen of figuren te bekijken. Deze webversie is op 25 september verschenen.

Uit het historisch overzicht blijkt dat Nederland de afgelopen eeuwen veel rijker en welvarender is geworden. Technologische vooruitgang, onderwijs, globalisering en onze instituties droegen daar allemaal aan bij. Net als een open houding naar de buitenwereld, gericht op handel.

De winsten uit de koloniën droegen bij aan de prominente positie van Nederland, maar trokken een zware wissel op de lokale bevolkingen, terwijl het merendeel van de bevolking in Nederland ook in grote armoede en onzekerheid leefde. Door verbeterde hygiëne en gezondheidszorg steeg de levensverwachting in de loop van de 19e eeuw en groeide de bevolking snel. Onderwijs werd verbreed en de infrastructuur sterk uitgebreid.

Door de enorme vooruitgang in technologie en kennis en de daardoor toenemende handelsstromen groeide de welvaart voor iedereen, eerst geleidelijk en na de Tweede Wereldoorlog snel. In die periode nam de bevolking sterk toe, steeg het opleidingsniveau van de bevolking snel en was er een hoge groei van zowel arbeidsproductiviteit als werkgelegenheid. Er is in de economie ook een verschuiving zichtbaar van landbouwgeoriënteerd via industriegeoriënteerd naar de huidige economie, met 80% van de werkgelegenheid in de dienstensector. Met de toenemende welvaart werd ook een steeds omvangrijker welvaartsstaat opgebouwd. In de jaren tachtig vond daarop een scherpe correctie plaats en begon een reeks hervormingen van het sociale stelsel.

De bevolkingsgroei vlakte af, maar de rol van immigratie in de bevolkingsontwikkeling werd steeds prominenter. De arbeidsparticipatie van de Nederlandse bevolking groeide de afgelopen decennia snel , maar ligt in historisch perspectief slechts beperkt hoger dan in de 19e eeuw. Onderliggend is wel sprake geweest van grote verschuivingen, waarbij met name de participatie van vrouwen in betaald werk de afgelopen decennia snel is gestegen.

Brede welvaart kijkt verder dan economische ontwikkeling. Ook daar is vooruitgang geboekt. We leven gemiddeld langer en gezonder, zijn beter opgeleid, hebben meer vrije tijd en zijn democratischer geworden. De economische ontwikkeling is echter ook ten koste gegaan van onze leefomgeving en biodiversiteit.

Lees de publicatie in PDF-vorm, of lees de onderdelen van de publicatie via onderstaande webpagina's. En bekijk ook eens de selectie van oudere CPB ‘Historische analyses’, onderdeel van de website CPB Historische collectie .