Internationale analyse

Veranderende waardeketens en strategische autonomie

Globalisering houdt steeds meer internationale specialisering in, waarbij ieder land zich specialiseert op een bepaalde taak binnen het productieproces. Hierdoor worden waardeketens steeds langer en groeit de internationale handel. Handelskosten zijn essentieel voor bedrijven in de beslissing om over te gaan tot uit- en/of invoer. Wat het CPB nog niet goed weet, is hoe dit soort handelskosten de vorming van waardeketens beïnvloeden.  Daarnaast is er nog weinig zicht op welke rol Nederland speelt binnen deze waardeketens, welke taken Nederland uitvoert, en hoeveel toegevoegde waarde dit nu uiteindelijk oplevert. Internationale waardeketens zijn kwetsbaar voor schokken, zo bleek in het tweede kwartaal van 2020 als gevolg van de coronapandemie. Ook als gevolg van geopolitieke spanningen kunnen er handelsverstoringen optreden. Bij beleidsmakers is er een steeds groter gevoel van ongemak over de grote afhankelijkheid van waardeketens in bepaalde landen. Geopolitieke overwegingen spelen daarin een steeds grotere rol. Wat gebeurt er op de korte en middellange termijn in Nederlandse sectoren als grondstoffen of belangrijke inputs plotseling niet of nauwelijks meer verkrijgbaar zijn door handelsverstoringen? 

Financiële verwevenheid en kwetsbaarheid EMU

De Economische en Monetaire Unie (EMU) bestaat al enige tijd, maar kent nog veel onderdelen die niet afgerond zijn (zoals de Bankenunie) of waarover discussie bestaat over de precieze vormgeving (bijvoorbeeld risicodeling en de kapitaalmarktunie). De coronacrisis heeft de discussie omtrent private risicodeling springlevend gemaakt. Met name de grensoverschrijdende effecten die een symmetrische (iedereen werd door corona geraakt) en asymmetrische (het ene land wordt zwaarder geraakt dan het andere land) aanpak van de coronaschok heeft. De bestrijding van de coronacrisis is grotendeels landenspecifiek geweest, maar er is ook tot gezamenlijke schulduitgifte besloten. De recent toegenomen inflatie binnen de Economische en Monetaire Unie (EMU) laat opnieuw de kwetsbaarheid van de EMU zien. De oplopende inflatie leidt tot zorgen, niet in het minst of en zo ja hoe de EMU landen in staat zijn deze het hoofd te bieden. Maar er zijn ook kansen, bijvoorbeeld in de vorm van stimulering van de vraag en daarmee productie, alsook een daling van reële schulden. De vraag is in hoeverre deze buitenlandse prijsstijgingen leiden tot inflatie in Nederland.

Migratie

Migratie, in de vorm van zowel arbeidsmigratie als vluchtelingenstromen, is binnen de EU een belangrijk thema. Er liggen nog veel vragen op de plank, te denken valt aan: Wat zijn trends in migratiestromen binnen Europa? Wat is het effect van de kleinere welvaartsverschillen binnen Europa? Wat zijn trends in migratiestromen wereldwijd? Welke rol spelen klimaatvluchtelingen? Hoe verhouden regionalisering en globalisering van migratiestromen zich? Het CPB start voor dit relatief nieuwe onderwerp eerst met een verkenning, waaruit een onderzoeksagenda komt voor meer verdiepend onderzoek.