Klimaat en Milieu

Verdelingseffecten klimaat en milieukosten: wie betaalt wat ? 

Welke huishoudens betalen welke klimaat en milieubelastingen  en-kosten? Doordat er prikkels (beprijzing en normering) nodig zijn om klimaatdoelen kostenefficiënt te halen, is er de vraag welke lastenverdeling hierdoor ontstaat. Ook de recente Fit for 55 EU-voorstellen impliceren een grondige herziening van brandstof- en energiebelasting voor Nederland. Vragen die hierbij spelen zijn: hoe zijn belastingen, subsidies en overige lasten van klimaatbeleid verdeeld tussen (typen) huishoudens, wat zijn de inkomenseffecten voor huishoudens en hoe verhoudt zich dat tot hun vermogen. Concreet kan gedacht worden aan het inbouwen van gedetailleerdere inkomenseffecten in Mimosi. De verdeling van de kosten van klimaatbeleid tussen bedrijven en huishoudens enerzijds en tussen bedrijven onderling anderzijds is uiteraard ook van belang. Verdere verdieping bij het in kaart brengen van verdelingseffecten is hierbij nodig ten aanzien van grote eenmalige investeringen en de financiering ervan door huishoudens en dynamische effecten: gedragseffecten als gevolg van beprijzing en normering én trendmatige effecten die daarmee samenhangen. Om een evenwichtig beeld van alle effecten van klimaatbeleid te schetsen, wil het CPB nadrukkelijk in een project aandacht besteden aan baten en co-benefits van klimaatbeleid op het gebied van macro-economie, productiviteit, leefbaarheid en gezondheid: economische baten zijn er namelijk evident ook.

Analyse klimaatbeleid (ex-post gedragseffecten)

Het CPB investeert in een ex-post-evaluatie van klimaatbeleid. Veel klimaatbeleid is recent geïntroduceerd waardoor detailanalyses met microdata nu nog vaak niet mogelijk zijn. De evaluatie begint met een empirisch onderzoek met microdata naar bedrijfsprestaties en productie als gevolg van CO2-beprijzing. Een beleidsmatige, wetenschappelijke verdieping op het terrein van ‘groene’ overheidsaanbestedingen (‘green procurement’) met micro-data wordt verkend. Op mesoniveau ziet het CPB mogelijkheden om terug te kijken in welke mate de technologische vooruitgang de kosten voor klimaatbeleid heeft gereduceerd. De inspanning op speerpunt 1 ten aanzien van de (ex-ante) lastenverdeling van klimaatbeleid voor huishoudens vraagt een verdieping van de empirische gedragseffecten. Welke mogelijkheden er zijn voor ex-post-evaluatie van gedragseffecten van huishoudens die nuttig zijn voor toekomstige ex-ante ramingen vraagt een nadere verkenning en uitwerking. 

Marktordening energietransitie

Welke rol moet de overheid op zich nemen in nieuwe energiemarkten? Wie legt wanneer de noodzakelijke infrastructuur aan? Op welke moment moeten investeringen in nieuwe markten/technieken worden ingezet en hoe kunnen die het beste worden geïnitieerd? Is er bij de gekozen ordening nog voldoende concurrentie en daarmee innovatie mogelijk? Er is behoefte aan een hernieuwd of aangevuld afwegingskader voor marktordeningsvraagstukken van de energietransitie omdat als er een snelle transitie nodig is, er veel onzekerheid is én de markt zich naar een specifiek doel (klimaatneutraliteit, ontwikkeling nieuwe energiemarkt) moet bewegen. De langjarige ambitie van het CPB is om de benodigde expertise op te bouwen en te starten met een verkenning naar dit onderwerp.