Pieter Hasekamp, directeur CPB: “Het steunpakket heeft de klap verzacht en heeft domino-effecten in de economie voorkomen, maar een toename van faillissementen en werkloosheid is onvermijdelijk wanneer bedrijven zich moeten aanpassen aan de veranderde vraag. De effectiviteit van het steunbeleid neemt dus wel geleidelijk af. Daarom is het verstandig dat het steunpakket voorzichtig wordt afgebouwd en meer gericht wordt op aanpassing en omscholing.”

De ontwikkeling van de pandemie is zeer bepalend voor de vooruitzichten op herstel. Om die onzekerheid recht te doen, is ook een scenario opgenomen waarin opnieuw grootschalige contactbeperkingen van kracht worden. In zo’n scenario krimpt de economie ook in 2021 en loopt de werkloosheid op richting 10%.

In 2021 komt de koopkracht in de basisraming in doorsnee wat hoger (+0,4%) uit dan in de voorlopige raming als gevolg van aanvullende lastenverlichting. In deze statische koopkrachtcijfers is niet meegenomen dat ontslagen en weggevallen omzet van zelfstandigen voor een groot aantal mensen een sterk inkomensverlies veroorzaken en dat de overheid een deel van de loonkosten heeft overgenomen.

De overheidsfinanciën hebben door de steunmaatregelen en de lagere belastinginkomsten een flinke klap gehad, maar zijn niet in gevaar. In het ‘tweedegolfscenario’ loopt de schuldquote op tot 72% bbp ultimo 2021, duidelijk onder het Europees gemiddelde en nog altijd onder niveaus die als riskant worden gezien. Daarom ligt het niet voor de hand om nu maatregelen te treffen die het tekort beperken, ook omdat dat de crisis zou kunnen verdiepen.

Coronaklap raakt zwakke plek

In de beschouwing die bij deze MEV verschijnt, vraagt het CPB aandacht voor het effect van de coronacrisis op ongelijkheid. Op de arbeidsmarkt komt het grootste deel van de klap terecht bij kwetsbare groepen, waaronder jongeren, zelfstandigen en migranten. Corona kan ook de bestaande kansenongelijkheid in het onderwijs vergroten en daarmee de inkomensongelijkheid op lange termijn versterken. Op korte termijn kan de overheid de meest getroffen groepen ondersteunen. De echte uitdaging is echter om de onderliggende kwetsbaarheden zelf aan te pakken: het verkleinen van het onderscheid tussen vast en flexibel werk, het tegengaan van schijnzelfstandigheid en van discriminatie, het verkleinen van verschillen in gezondheid en arbeidsomstandigheden. Dat komt voor de coronapandemie te laat, maar kan er wel voor zorgen dat een volgende crisis een weerbaarder samenleving treft.

Corona dempt groei productiviteit en arbeidsaanbod

Naast de MEV is vandaag een actualisatie van de middellangetermijnverkenning gepubliceerd. In de basisverkenning herstelt de economie geleidelijk van de corona-recessie. Vanwege de grote onzekerheid is er ook een dieperdalscenario doorgerekend waarin de coronarecessie grotere langdurige economische gevolgen heeft. Dit scenario sluit aan op het scenario in de MEV waarin sprake is van hernieuwde contactbeperkingen. 

De corona-uitbraak leidt tot een lager bbp-niveau in 2025 dan in de verkenning van maart. Het bbp-volume in 2025 is in de basisverkenning 4% neerwaarts herzien ten opzichte van die in maart; in het dieperdalscenario is dat zelfs 9%. De werkloosheid daalt geleidelijk tot 4,5% in 2025 in de basisverkenning maar is nog altijd meer dan 6% in het dieperdalscenario. De koopkracht neemt niet toe in 2022-2025. Het overheidstekort loopt terug tot 1,7% bbp in 2025 in de basisverkenning, maar is nog altijd meer dan 3% bbp in het dieperdalscenario. De corona-uitbraak verslechtert het houdbaarheidssaldo; volgens de huidige inschatting voor de basisverkenning is het houdbaarheidstekort 3,0% bbp.