Onbekend en onbenut

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat jongeren zich niet altijd bewust zijn van hun recht op zorgtoeslag en deze daarom niet aanvragen. Zo heeft het Nibud dit in 2021 onderzocht onder mbo-studenten en vorig jaar kwam gerechtsdeurwaarder Flanderijn met een soortgelijke bevinding onder jongeren met schulden. Bij het Centraal Planbureau vroegen we ons af: hoe zit dit dan onder alle jongeren? En is hier kwantitatief onderbouwd iets over te zeggen? Als iemand om welke reden dan ook een toeslag niet aanvraagt, maar hier wel recht op heeft, heet dat officieel ‘niet-gebruik’. Door de uitkomst van een toeslagberekening te vergelijken met gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek over daadwerkelijke inkomsten uit diezelfde toeslag, kunnen we dit niet-gebruik kwantitatief vaststellen.

Het afgelopen jaar deden we onderzoek naar het niet-gebruik van toeslagen en vandaag komt het rapport hierover naar buiten. Onderzoek naar niet-gebruik is eerder gedaan, maar daarbij was de zorgtoeslag buiten beschouwing gelaten. Door het gebruik van nieuwe data was het mogelijk ook het niet-gebruik van de zorgtoeslag in beeld te brengen. We hebben in het onderzoek gekeken naar verschillende achtergrondkenmerken, waaronder de leeftijd. Op die manier konden we inzoomen op jongeren tot 23 jaar.

Hoge bedragen

Uit het onderzoek blijkt dat het niet-gebruik van de zorgtoeslag onder deze jongeren erg meevalt. Rond de 4% vraagt de zorgtoeslag niet aan. Ter vergelijking: Van alle personen die recht hebben op zorgtoeslag, vraagt  ruim 12% die niet aan. Dat hoeft niet altijd een probleem te zijn, want voor mensen met een hoger inkomen gaat het vaak om kleine bedragen per maand die niet worden aangevraagd. Maar het inkomen van jongeren ligt over het algemeen laag en dan lopen de bedragen waarop iemand recht heeft op. Zo zien we dat meer dan de helft van de jongeren die de aanvraag niet doen, recht heeft op het maximale bedrag. In 2021 gaat het dan om 107 euro per maand. 

Een andere groep niet-gebruikers betreft zelfstandigen, mensen die niet in loondienst werken. Net als bij jongeren heeft meer dan de helft van deze groep recht op het maximale bedrag, maar ruim 20% doet geen aanvraag. Dat zoveel mensen recht hebben op het maximale bedrag wijst erop dat zelfstandigen met recht op zorgtoeslag over het algemeen net als jongeren een laag inkomen hebben. Maar het wisselende karakter ervan weerhoudt hen er mogelijk van om een aanvraag in te dienen. Zo moeten veranderingen in het inkomen zelf worden doorgegeven en de verantwoordelijkheid voor eventuele fouten ligt bij de mensen zelf. Dat is in het geval van de zelfstandige nogal wat als de hoogte van je inkomen elke maand anders is. En bij andere groepen, bij wie de toeslagenaffaire nog vers in het geheugen ligt, kan het zorgen voor angst voor terugbetalingen, waardoor ze dan maar liever helemaal geen aanvraag doen. 

De groep net-gepensioneerden is een andere groep die de weg naar de zorgtoeslag slecht vindt. Op het moment dat iemand met pensioen gaat, is de kans groot dat het inkomen verandert. Maar deze groep is zich niet altijd bewust van de gevolgen voor het recht op toeslag. We zien dat bijna 16% de zorgtoeslag niet aanvraagt. Tegelijkertijd is het een groep die goed in beeld is, zodra zij AOW gaan ontvangen. Dat biedt mogelijkheden om via bijvoorbeeld actief informeren het niet-gebruik te verminderen. Want daar zit de crux. Veel niet-gebruik komt door niet-weten. 

Zelf checken 

De laatste weken hoor ik regelmatig de campagne van de Dienst Toeslagen op de radio. Daarin  wordt inderdaad gesteld wijzigingen zelf door te geven. Daarnaast heeft de commercial een ander effect: de oproep herinnert mensen eraan dat de toeslagen bestaan en dat je dan zelf aan zet bent. Ja, het kan even spannend zijn. Maar ik zou zeggen: check eens of je recht hebt op een toeslag via een proefberekening toeslagen of de tool BerekenUwRecht van het Nibud.

Mijn studententijd ligt alweer even achter me, maar mijn pensioen ligt in de verre toekomst. Op dit moment heb ik met mijn inkomen geen recht op zorgtoeslag. Ik hoop natuurlijk dat dat zo blijft, maar in 25 jaar kan er een hoop gebeuren. Dus mocht mijn inkomen als ik met pensioen ga om welke reden dan ook een stuk lager liggen dan check ik zeker of ik recht heb op de zorgtoeslag. Ik wil in dat geval natuurlijk geen niet-gebruiker zijn.

Benieuwd naar het niet-gebruik onder andere groepen en hoe dat zit bij de huurtoeslag en het kindgebonden budget? Lees dan het rapport "Onbenut recht".