Economie groeit, maar niet uitbundig

Met deze bescheiden groeicijfers, van 1¾% voor 2011 en 1½% voor 2012, wordt het tijdens de afgelopen recessie opgedane groeiverlies vooralsnog niet ingehaald. De economische groei komt grotendeels voor rekening van de uitvoer. De gezinsconsumptie en bedrijfsinvesteringen dragen ook hun steentje bij. De arbeidsmarkt blijft positief verrassen: de werkloosheid (internationale definitie) daalt naar verwachting verder tot gemiddeld 4% in 2012. Door de hogere inflatie van 2% in 2011 én 2012 en door beleidsmaatregelen daalt de koopkracht in doorsnee in beide ramingsjaren. Het begrotingstekort loopt in de raming wel snel terug, van 5,2% van het bruto binnenlands product (bbp) in 2010 tot 2,2% bbp komend jaar.

Onzekerheden zijn groot
De definitieve raming in dit Centraal Economisch Plan is begin maart afgerond. Dat betekent dat de meest recente ontwikkelingen in bijvoorbeeld Japan niet meer zijn meegenomen in de cijfers. Ook als dat wel had gekund, was het waarschijnlijk erg moeilijk geweest om nu al in te schatten wat de gevolgen voor de Nederlandse economische ontwikkeling zijn. Via onzekerheidsvarianten zijn wel tentatieve inschattingen gemaakt van de gevolgen van een hogere olieprijs, een wereldwijde opleving van het consumenten- en producentenvertrouwen en een duurdere euro.

Wereldwijd forse groeiverschillen
De wereldeconomie herstelt zich van de crisis, maar de economische prestaties lopen van land tot land sterk uiteen. Het bbp van opkomende economieën in Azië nam vorig jaar toe met 9,0%, de groeicijfers in de Verenigde Staten (2,8%) en het eurogebied (1,7%) bleven daar ver bij achter. Ook in de ramingsjaren doen de opkomende economieën het naar verwachting relatief goed. In de hoogontwikkelde economieën zijn de staatsschulden als percentage van het bbp sterk opgelopen en staan overheden voor de opdracht om hun overheidsfinanciën op orde te brengen, wat de groei de komende jaren remt. De groei van de relevante wereldhandel, waarin de hoogontwikkelde economieën een groot gewicht hebben, vertraagt dan ook van ruim 11% in 2010 tot 6¼% dit jaar en 5% komend jaar.

De Nederlandse economie 

In het vierde kwartaal van 2010 groeide de economie volgens voorlopige cijfers van het CBS met 0,6% van kwartaal op kwartaal. Naar verwachting zakt het groeitempo de komende kwartalen licht terug, resulterend in een bbp-groei op jaarbasis van 1¾% dit jaar en 1½% in 2012. De forse productiedaling tijdens de Grote Recessie en de (geraamde) bescheiden groei sindsdien impliceren dat pas halverwege volgend jaar de productiepiek van begin 2008 wordt geëvenaard. Nederland is door de kredietcrisis dus ruwweg vier jaar aan economische groei kwijtgeraakt.

Uitvoer schraagt bbp-groei
De uitvoer volgt het patroon van de wereldhandel: na de sterke groei in 2010 valt het tempo in de ramingsjaren terug. Desalniettemin komt in 2011 en 2012 nog altijd het grootste deel van de economische groei voor rekening van de uitvoer.
De voorziene toename van de gezinsconsumptie blijft bescheiden, vooral omdat de werkgelegenheid slechts in beperkte mate toeneemt en de (statische) koopkracht in doorsnee afneemt. De bedrijfsinvesteringen vertonen na twee jaren van krimp naar verwachting weer groei. Met name de investeringen in machines, computers en vervoermiddelen herstellen zich. Aangezien de bestaande productiecapaciteit nog altijd niet ten volle wordt benut, spelen vervangingsinvesteringen vermoedelijk een grote rol.
De overheidsbestedingen leveren in de jaren 2010-2012 de laagste gecumuleerde groeibijdrage in een driejaarsperiode sinds het begin van de meting in 1970. Tegenover gestaag groeiende zorguitgaven staan een afname van de materiële overheidsbestedingen (consumptie en investeringen) en een krimp van de werkgelegenheid bij de overheid.

Arbeidsmarkt al snel krap
Met ingang van dit Centraal Economisch Plan gaat het CPB bij het beschrijven van de arbeidsmarkt over op de internationale definitie van werkgelegenheid en werkloosheid. Het belangrijkste verschil met de nationale definitie is dat de internationale definitie uitgaat van de één-uurgrens: iedereen die minstens één uur per week werkt of wil werken telt mee voor de beroepsbevolking. In de nationale definitie ligt deze grens op twaalf uur.  De overgang naar de internationale definitie leidt er dus toe dat mensen in kleine baantjes voortaan meetellen in de beroepsbevolking. Een uitvoerige beschrijving van de verschillen en de gevolgen staat beschreven in de Macro Economische Verkenning 2011 (blz. 63). Het CPB zal overigens nog geruime tijd een aantal arbeidsmarktcijfers volgens beide definities blijven publiceren.
Volgens de internationale definitie neemt de werkloosheid naar verwachting af van gemiddeld 4,5% van de beroepsbevolking  in 2010 tot 4% (355.000 personen) in 2012. In het licht van de forse krimp van de productie in de afgelopen jaren valt de oploop van de werkloosheid tot een piek van 4,5% op jaarbasis erg mee. De arbeidsmarkt begint weer krap te worden.
Mediane koopkracht neemt drie jaar op rij af
De koopkracht neemt dit jaar in doorsnee af met ¾%, mede als gevolg van diverse beleidsmaatregelen. Daarnaast blijft de contractloonstijging in de marktsector (1¾%) achter bij de inflatie (2%), terwijl pensioenen niet of slechts deels geïndexeerd worden. Ook komend jaar neemt de mediane koopkracht naar verwachting af met ¾%. Doordat deze ook in 2010 al was afgenomen, is er voor het eerst sinds de jaren tachtig sprake van drie jaren op rij met een koopkrachtdaling.

Overheidsfinanciën verbeteren in rap tempo
Het begrotingstekort vermindert naar verwachting van 5,2% bbp in 2010 tot 2,2% bbp in 2012 en komt daarmee komend jaar al onder het ‘Maastricht-plafond’ van 3%, een jaar eerder dan verwacht. De tekortvermindering in 2011 en 2012 hangt samen met het voortgaande economische herstel en met het restrictieve begrotingsbeleid, dat wil zeggen met het aflopen van het stimuleringspakket en de tekortreducerende maatregelen van zowel het vorige als het huidige kabinet. De EMU-schuld loopt door de tekorten verder op, tot 65,9% bbp in 2012.  

Gerelateerde publicaties:
Centraal Economisch Plan 2011
Presentatie CEP 2011
Kortetermijnraming maart/april 2011
Arbeidskosten per eenheid product
Aspecten winstgevendheid bedrijven
CPB Policy Brief  'Nederland en de Europese schuldencrisis'

Het Centraal Economisch Plan 2011, ISBN 9789012573306, is vanaf 5 april 2011 in gedrukte versie te bestellen bij:

Sdu Servicecentrum Uitgeverijen (www.sdu.nl)
Postbus 20014
2500 EA Den Haag
Tel. 070-3789880
Fax: 070-3789783
De prijs bedraagt 33 euro