Op verzoek van de Tweede Kamer brengt het CPB jaarlijks de belangrijkste risico’s voor het financiële stelsel in kaart. Dit jaar ligt de nadruk op de macro-economische omstandigheden waarin het ruime monetaire beleid wordt afgebouwd, evenals de overheidssteun in het kader van corona en de hoge energieprijzen. In een nevenpublicatie wordt dieper ingegaan op de financiële risico’s op de woningmarkt.  

Macro-economische onzekerheden

Vanwege de opgelopen inflatie wordt de monetaire en fiscale ondersteuning van de economie afgebouwd. Tegelijkertijd heerst er nog veel economische onzekerheid. Dit maakt ontwikkelingen in toekomstige rentes en inkomensstromen onzeker, waardoor het moeilijker wordt om de waarde van financiële bezittingen in te schatten. Dit kan een weerslag hebben op de financiële sector. 

Inflatie en rente-onzekerheid

De hogere prijzen als gevolg van energieprijzen zetten druk op de terugbetaalcapaciteit van huishoudens en bedrijven. Dat kan tot financiële risico’s leiden. Vanwege overheidssteun, loonontwikkelingen en het aanpassingsvermogen van huishoudens en bedrijven zijn deze risico’s vooralsnog beheersbaar. In reactie op de gestegen prijzen heeft de Europese Centrale Bank  het monetaire beleid verkrapt. Onvoldoende ingrijpen kan de inflatie verder opdrijven, maar te hard ingrijpen kent echter ook risico’s. Hogere rentes kunnen bijvoorbeeld een sterke daling in kredietverlening op gang brengen, daardoor het recessierisico verhogen, en er kunnen afwaarderingen van financiële bezittingen plaatsvinden. 

Risico Nederlandse bankencrisis beperkt

De combinatie van stijgende rentes en een groot aandeel onverzekerde deposito’s heeft voor onrust in de bankenwereld gezorgd, met name in de Verenigde Staten. Het risico op een bankencrisis in Nederland is echter beperkt. Banken hier zijn beter verzekerd tegen veranderende rentes, spaargeld is goed verzekerd en door strengere regelgeving hebben banken grotere buffers. 

Woningmarkt

De woningprijzen zijn gedaald, vooral door de opgelopen hypotheekrentes en verminderde bestedingsruimte van huishoudens. Het afgelopen decennium is de financiële positie van huiseigenaren echter gemiddeld genomen verbeterd: woonlasten en schuldratio’s zijn gedaald en financiële buffers zijn toegenomen. Hierdoor kunnen schokken, zoals verdere dalingen in woningprijzen, beter worden opgevangen en zijn de financiële risico’s voor het financiële stelsel vanuit de woningmarkt beperkt. Ook zijn banken, mede door aangescherpte regelgeving, weerbaarder geworden tegen negatieve schokken op de woningmarkt. Daarentegen zijn starters op de woningmarkt, jongeren en huiseigenaren met weinig vermogen kwetsbaar, omdat hun financiële positie minder sterk is verbeterd dan die van de gemiddelde woningbezitter.

Andere risico’s

Gezien de huidige onzekere macro-economische omstandigheden is een kans op een (lichte) recessie nog steeds reëel. Het risico op een nieuwe eurocrisis blijft bestaan vanwege hoge overheidsschulden en sterk opgelopen rentes in met name Zuid-Europa. 

Op 7 juni om 10.30  uur geeft CPB-directeur Pieter Hasekamp een toelichting op de Risicorapportage Financiële Markten aan de Tweede Kamercommissie voor Financiën. Ook Klaas Knot, president van DNB, en Laura van Geest, voorzitter van de AFM, nemen deel aan dit jaarlijkse gesprek over de macro-economische risico’s voor het financiële stelsel.