Economische gevolgen beoogde aanpassing Winkeltijdenwet

Ook kunnen consumenten gemakkelijk uitwijken naar winkels in gemeenten die koopzondagen blijven houden, of gaan ze op andere dagen winkelen. De gevolgen voor de werkgelegenheid zijn dan ook gering: hooguit enkele honderden arbeidsplaatsen zullen verdwijnen.

Dit zijn de belangrijkste conclusies van het CPB Document 191 'Economische gevolgen beoogde aanpassing Winkeltijdenwet'. Het rapport is geschreven op verzoek van het ministerie van Economische Zaken.

Aanscherping toerismebepaling
Gemeenten met een toeristisch regime mogen volgens de huidige Winkeltijdenwet meer dan twaalf koopzondagen hebben. Het kabinet wil de wet op dit punt veranderen. De hoofdregel blijft dat winkels maximaal op twaalf zondagen geopend mogen zijn. Meer koopzondagen onder de vlag van het toeristisch regime blijven echter mogelijk. Alleen wil het kabinet de regels voor gemeenten aanscherpen, om oneigenlijk gebruik van de toerismebepaling tegen te gaan. Ten eerste kan een gemeente, zoals het wetsvoorstel luidt, alleen een succesvol beroep op de toerismebepaling blijven doen als er sprake is van op de gemeente gericht toerisme met een substantiële omvang en met een ander doel dan om er recreatief te winkelen. Ten tweede moeten gemeenten naast economische argumenten ook immateriële belangen, zoals zondagrust en leefbaarheid, uitdrukkelijk in de besluitvorming meewegen.

Aantal koopzondagen daalt in beperkt aantal gemeenten
Door de aanscherping van de toerismebepaling zal het aantal koopzondagen naar verwachting met ongeveer 700 dalen vergeleken met de circa 6000 koopzondagen die er in totaal zijn. Dit lijkt veel. Echter, uitgedrukt in een percentage van het totaal aantal openingsuren per jaar van alle winkels in de detailhandel vormt deze daling maar een kwart procent. Dit percentage is laag, omdat op dit moment maar zo'n 60 gemeenten daadwerkelijk een beroep doen op de toerismebepaling. Van dit aantal zullen naar verwachting de meeste gemeenten dat ook blijven doen onder de aangescherpte bepaling. Hierbij hebben we aangenomen dat gemeenten die in de internationale toeristengids Lonely Planet over Nederland staan genoemd of die een hoge hoteldichtheid hebben op basis van booking.com met succes een beroep kunnen doen op de aangescherpte toerismebepaling.

Ook doorwerking op Nederlandse economie gering
De effecten van deze maatregel zijn dus klein voor de detailhandel, en dat alleen al maakt dat vermindering van het aantal koopzondagen ook weinig gevolgen zal hebben voor de totale Nederlandse economie. Ook voor consumenten zullen de gevolgen beperkt zijn: zij blijven vrijwel evenveel in winkels uitgeven. Wel zullen sommige mensen hun boodschappen gaan doen op een andere dag en/of op een koopavond. Naar verwachting zal een deel van de 'funshoppers' in gemeenten waar geen beroep meer kan worden gedaan op de toerismebepaling, op zondag blijven winkelen, maar dan in een gemeente waarvan de winkels die dag wel open blijven.

De belangrijkste gevolgen vinden we vooral in die grensgemeenten waar de winkels voortaan minder vaak op zondag open zijn. Hierdoor zullen Belgen en Duitsers hun boodschappen meer in eigen land gaan doen. Op korte termijn gaat het om tweeduizend arbeidsjaren die bij vermindering van het aantal koopzondagen verloren gaan onder al het winkelpersoneel, als alle minder te werken uren worden opgeteld tot volledige banen. De meeste van de betrokken winkelmedewerkers zullen echter hun baan behouden en hooguit minder uren per week gaan werken als de zondagopenstelling vermindert. Winkelpersoneel dat toch ontslagen wordt zal veelal na enige tijd elders weer werk vinden. Wel zouden er door omzetverlies enige winkels failliet kunnen gaan.

Op langere termijn zijn de gevolgen voor de Nederlandse economie minder groot dan op korte termijn. De werkgelegenheid zal met hooguit enkele honderden arbeidsjaren afnemen. Deze afname komt voor rekening van personen die alleen op zondag willen werken, zoals sommige studenten en scholieren, zich niet langer meer aanbieden voor werk. Dat de aanscherping van de toerismebepaling in de huidige winkeltijdenwet maar weinig gevolgen heeft voor de Nederlandse economie ligt in lijn met eerdere ervaringen in Nederland en andere landen na verandering van de winkeltijden.

Nationale koek wel iets anders verdeeld
Het nationaal inkomen zal wel iets anders worden verdeeld. Bijvoorbeeld, de concurrentiepositie van kleine winkels verbetert ten opzichte van winkelketens, omdat de laatste hun schaalvoordelen minder kunnen benutten bij minder zondagopenstelling. Bovendien gaan winkels in gemeenten die niet meer onder de aangescherpte toerismebepaling vallen er iets op achter uit, terwijl winkels in andere gemeenten wat winnen.

Welvaart neemt toe voor de een, daalt voor de ander
Er zijn consumenten die er in welvaart op achteruit zullen gaan, maar er zijn ook mensen die er op vooruit gaan. Consumenten die er op achteruit gaan, hebben weinig alternatieven om op andere dagen dan op zondag hun boodschappen te doen of ze winkelen graag op die dag als tijdverdrijf. Daarentegen krijgen anderen mogelijk meer welvaart, omdat zij minder last hebben van het winkelende publiek. Harde cijfers over de welvaartsverandering van beide groepen burgers zijn niet bekend, zodat het onduidelijk is of de welvaart zal toenemen of dalen.