Over vrijhandelsovereenkomsten en Zuid-Amerikaanse stamppot

Bij de productie van industriële goederen zijn vaak meerdere landen betrokken. Elk land richt zich op een deel van het proces, zodat ze zich kunnen specialiseren in wat ze het beste kunnen produceren. Dit geldt in veel mindere mate voor levensmiddelen. Maar als de vrijhandelsovereenkomst tussen Mercosur en de Europese Unie (EU) definitief wordt goedgekeurd, kan dit binnenkort veranderen.

Wat is de EU-Mercosur FTA

Op 6 december 2024, na 25 jaar onderhandelen, hebben de Europese Unie en het Mercosur-blok – bestaande uit Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay  – een mijlpaal bereikt door het sluiten van een grootschalig handelsakkoord. De overeenkomst is nog niet definitief, onder meer omdat alle individuele EU-leden de handtekening nog moeten zetten.  Het doel van de overeenkomst is om een van ’s werelds grootste vrijhandelszones te creëren, die bijna 800 miljoen mensen en ongeveer 25% van het wereldwijde bbp omvat.

De overeenkomst wil economische integratie tussen de twee blokken makkelijker maken. Belangrijke onderdelen zijn het verlagen van invoertarieven op industrieproducten naar Mercosur-landen, het liberaliseren van de agrarische handel naar de EU, betere toegang tot overheidsaanbestedingen en de dienstensector in Mercosur, en samenwerking op het gebied van kritieke grondstoffen zoals lithium wat belangrijk is voor de productie van batterijen. Ook beschermt de overeenkomst Europese geografische aanduidingen (zoals Nederlandse Goudse kaas, en Franse champagne), arbeidsrechten, milieuafspraken, en meer.

Mogelijke gevolgen

Hoewel vrijhandelsovereenkomsten grote effecten op handelsstromen kunnen hebben, blijven de welvaartseffecten meestal beperkt. Een belangrijke reden is dat buitenlandse en binnenlandse producten best op elkaar lijken (economen spreken ook van ‘hoge handelselasticiteit’). Dit betekent dat tarieven en andere handelskosten van invloed zijn op de handelsstromen, maar dat die handelsstromen (bijvoorbeeld of je een computer van Chinese of Franse makelij gebruikt) geen grote invloed hebben op de welvaart. Bovendien zijn de huidige handelsstromen tussen de EU en Mercosur relatief klein in vergelijking met andere economische activiteiten van de betrokken landen. Dit is gedeeltelijk te wijten aan de grote fysieke afstand tussen de beide blokken. Hierdoor zal het totale effect van de handelsovereenkomst waarschijnlijk beperkt blijven.

Dat neemt niet weg dat de overeenkomst winnaars en verliezers zal opleveren. Europese sectoren die naar verwachting zullen profiteren, zijn onder andere de auto-industrie, textiel, machines en chemie, en Europese producenten van specialiteiten zoals wijnen en kazen. Aan de Mercosur-zijde lijken met name de landbouwsectoren sterk te gaan profiteren: de overeenkomst vergroot de toegang tot de EU-markt voor producten als rundvlees, pluimvee, suiker en ethanol. Zuid-Amerika is gespecialiseerd in de productie van landbouwproducten. Op dit moment beschermt de EU haar landbouwsector tegen buitenlandse producenten via tarieven. De beoogde overeenkomst zou deze tarieven verlagen, wat verklaart waarom de landbouwsector in de EU een uitgesproken tegenstander van de overeenkomst is.

Geopolitieke betekenis

De ondertekening van de deal komt op een moment dat de wereldhandel onder druk staat. De Verenigde Staten richten de blik steeds meer naar binnen, waarbij de net geïnaugureerde president Donald Trump dreigt de invoertarieven te verhogen. De economische groei in China vertraagt na decennialange, indrukwekkende groei, waarvan bijvoorbeeld de Duitse auto-industrie en grondstofexporteurs zoals Zuid-Amerika en Australië profijt hadden. Multilaterale instellingen, zoals de Wereldhandelsorganisatie en de Wereldbank, hebben aan betekenis ingeboet; ook zijn recentelijk meerdere prominente potentiële vrijhandelsakkoorden (zoals TTIP en TTP) opgegeven of afgezwakt. Ten slotte hebben geopolitieke spanningen in de afgelopen jaren de kosten van internationale handel opgedreven.

Het voorgestelde akkoord geeft zowel de EU als Mercosur de kans om hun handel te diversifiëren door minder op de VS en China te concentreren. Voor Mercosur is China een belangrijke handelspartner. Maar China groeit minder hard als importeur dan in voorgaande jaren terwijl het steeds agressiever gedrag vertoond in internationale betrekkingen. Zowel de EU als Mercosur streven ernaar om minder afhankelijk te zijn van de VS en China.

Vooruitblik

Nu beide blokken op het punt staan deze historische overeenkomst goed te  keuren, biedt de overeenkomst een belangrijke kans om de handelsrelaties te versterken en het wereldwijde protectionisme het hoofd te bieden. Om minder afhankelijk van China en de VS te worden, heeft de Europese Unie nieuwe partners nodig. Deze overeenkomst biedt de EU in dit opzicht een geweldige kans.

Hoe ziet mijn trip naar de supermarkt er over 15 jaar uit? Misschien heeft mijn fiets dan wat minder onderdelen uit China, en wellicht heb ik zelfs een smartphone uit de EU in mijn broekzak. En als het handelsakkoord met de Mercosur-landen wordt goedgekeurd, ligt er binnenkort misschien al  wel een Zuid-Amerikaanse stamppot op mijn bord.