Nederlandse detailhandel in de lift? Relatie tussen concurrentie, innovatie en productiviteit
Weinig concurrentieprikkels voor detailhandel tussen 1993 en 2002
De krachtige groei van de vraag naar detailhandelsproducten leidde zelfs tot minder concurrentie en hogere winstmarges in delen van de detailhandel.
Tot deze conclusies komen de onderzoekers Harold Creusen, Björn Vroomen, Henry van der Wiel en Fred Kuypers van het Centraal Planbureau (CPB) in het vandaag verschenen CPB Document Dutch retail trade on the rise? Relation between competition, innovation and productivity. Het document onderzoekt het effect van concurrentie op innovatie en de productiviteit van de Nederlandse detailhandel over de periode 1993-2002. Vanwege het ontbreken van recente data tijdens de uitvoering van dit onderzoek konden de effecten van de recente prijzenoorlog op de concurrentie in de supermarkten niet worden meegenomen. De supermarkten en haar leveranciers zijn onderwerp van een latere CPB-studie. In termen van omzet maken supermarkten ongeveer 30% van de detailhandel uit. De detailhandel bestaat verder uit alle soorten winkels, uiteenlopend van bakkers, drogisterijen tot warenhuizen.
Detailhandel gebaat bij meer concurrentie en innovatie
Het onderzoek laat zien dat de productiviteit in de Nederlandse detailhandel inderdaad kan toenemen door meer concurrentie. Concurrentie dwingt bedrijven om efficiënter te werken. De consument profiteert hiervan door lagere prijzen.
Uit de studie blijkt dat meer concurrentie ook zorgt voor meer innovatie, zoals nieuwe winkelconcepten, en daarmee ook voor een hogere productiviteit in de Nederlandse detailhandel. Het is overigens niet vanzelfsprekend dat meer concurrentie de innovatie bevordert. Het is denkbaar dat te sterke concurrentie leidt tot minder innovatie, omdat concurrentie de (toekomstige) opbrengsten van innovatie onder druk kunnen zetten. Maar in de onderzochte periode lijkt van zo'n situatie in de Nederlandse detailhandel geen sprake.
Concurrentie licht afgenomen; weinig innovaties
De concurrentie voor de gehele Nederlandse detailhandel is tussen 1993 en 2002 licht afgenomen. Binnen de detailhandel is het beeld heel gevarieerd met delen waar de concurrentie is toegenomen en delen waar de concurrentie is gedaald. Drogisterijen en woninginrichters zijn bijvoorbeeld geconfronteerd met meer concurrentie. Daarentegen is voor bijvoorbeeld kledingzaken en meubelwinkels de concurrentie afgenomen. Vooral die delen van de detailhandel waar de concurrentie afnam, ondervonden vermoedelijk te weinig prikkels van concurrentie om te innoveren.
Overigens innoveren detailhandelsbedrijven toch al minder dan bedrijven elders in de economie. In de onderzochte periode innoveerden gemiddeld genomen 2 op de 10 bedrijven in de detailhandel, tegen bijna 4 op de 10 in het gehele Nederlandse bedrijfsleven.
De afgelopen jaren zijn verschillende specifieke concurrentiebevorderende maatregelen genomen, waaronder de ruimere openingstijden van winkels. Vooralsnog kunnen over de effecten hiervan geen expliciete uitspraken gedaan worden. Er zijn indicaties dat deze maatregelen gunstig kunnen uitwerken op de concurrentie in de detailhandel.
Lees ook het bijbehorende persbericht.
Het richt zich vooral op concurrentie en innovatie als drijfveren van productiviteitsgroei, alsook de onderlinge relatie tussen concurrentie en innovatie. Tussen 1993 en 2002 liepen de veranderingen in concurrentie in de verschillende onderdelen van de detailhandel uiteen. Gemiddeld genomen is de concurrentie in de detailhandel licht gedaald. Daarnaast hebben weinig bedrijven in de detailhandel aan innovatie gedaan. Regressieresultaten tonen aan dat zowel concurrentie als innovatie positief bijdragen aan productiviteit. Verder leidt een hoger concurrentieniveau tot meer innovatie, en dus ook langs deze weg tot extra productiviteitsgroei.
Dit is een Engelstalige publicatie.
Uitgebreide Nederlandstalige samenvatting