30 november 2018

Herverzekeren van het eigen risico in de gemeentepolis: effecten op de uitgaven aan medicijnen

Verschillende gemeenten bieden een collectieve zorgverzekering aan voor minima waarin het eigen risico is afgedekt met een aanvullende verzekering, ook wel ‘herverzekering’ genoemd. We bestuderen welk effect deze herverzekering heeft op de uitgaven aan medicijnen. Verschillende gemeenten bieden een collectieve zorgverzekering aan voor minima waarin het eigen risico is afgedekt met een aanvullende verzekering, ook wel ‘herverzekering’ genoemd. De verzekerde betaalt dan maandelijks een extra premie en in ruil daarvoor hoeft hij of zij het wettelijk eigen risico niet te betalen. We onderzoeken welk effect deze herverzekering heeft op de uitgaven aan medicijnen. In theorie zorgt het eigen risico ervoor dat verzekerden geremd worden in hun zorggebruik. Een herverzekering van het eigen risico neemt deze prikkel weg. Dit onderzoek sluit daarom aan bij de discussie of het verplichte eigen risico leidt tot een lager gebruik van zorg.

In onze empirische analyse bestuderen we zes gemeenten over de periode 2014-2017. Tot en met 2016 hadden alle zes gemeenten dezelfde gemeentepolis met een standaard verplicht eigen risico. Op 1 januari 2017 introduceerden drie van de zes gemeenten een herverzekering van het eigen risico (de behandelgroep). Deze gemeenten subsidiëren de extra premie voor de herverzekering vrijwel volledig. De andere drie gemeenten in onze analyse houden in 2017 een standaard verplicht eigen risico (de controlegroep). We meten de verandering in de gemiddelde uitgaven aan medicijnen van de behandelgroep na introductie van de herverzekering, ten opzichte van de controlegroep.

We vinden dat in het eerste kwartaal van 2017 de uitgaven aan medicijnen in de behandelgroep toenemen met 16%. In het tweede kwartaal is dit 7%, en in het derde en vierde kwartaal is de toename niet significant. De resultaten verschillen tussen verschillende groepen verzekerden. Voor mensen die in 2014-2016 hun eigen risico niet hebben verbruikt, ofwel mensen die naar verwachting in 2017 relatief lage zorgkosten hebben, vinden we dat de uitgaven aan medicijnen in alle vier kwartalen van 2017 toenemen, met circa 4 euro per kwartaal. Voor de andere groep verzekerden, die in 2014-2016 minstens eenmaal hun eigen risico hebben verbruikt, nemen alleen de uitgaven aan medicijnen in het eerste kwartaal van 2017 significant toe, met 14%.

Een mogelijke verklaring van deze resultaten is dat verzekerden hun uitgaven aan medicijnen alleen proberen te beperken zolang ze hun eigen risico nog niet volledig hebben verbruikt. Verzekerden met hoge zorgkosten hebben daardoor vooral in het begin van een jaar een financiële prikkel om hun zorggebruik te beperken. Later in het jaar wordt die prikkel kleiner en wijkt hun gedrag niet meer significant af van het gedrag van mensen met een herverzekering. Verzekerden met lage verwachte zorgkosten hebben daarentegen het hele jaar door een prikkel om hun uitgaven te beperken.
Onze resultaten hebben betrekking op een relatief kleine groep verzekerden met een laag inkomen. Ons resultaat dat verzekerden hun uitgaven beperken zolang er nog eigen risico open staat, kan specifiek zijn voor deze groep. Iemand die aan het begin van het jaar verwacht het volledige eigen risico uit te geven aan noodzakelijke zorg, heeft in principe geen prikkel om in het eerste kwartaal zuinig aan te doen. Deze persoon maakt zijn eigen risico immers toch wel vol, ongeacht of hij in eerste instantie zuinig aan doet. Bij verzekerden met een laag inkomen kan een gebrek aan financiële ruimte echter wel een reden zijn om de kosten onder het eigen risico zoveel mogelijk uit te smeren over een langere periode.