De effecten van concurrentie op de kwaliteit van basisscholen in Nederland
Concurrentie tussen basisscholen heeft een klein positief effect op de leerprestaties van leerlingen
Dit concluderen Joëlle Noailly, Suncica Vujic en Ali Aouragh in de vandaag verschenen CPB Discussion Paper 120 'The impact of competition on the quality of primary schools in the Netherlands'.
De studie onderzoekt de relatie tussen concurrentie en schoolprestaties in het Nederlandse basisonderwijs. De hypothese is dat (meer) concurrentie scholen zal stimuleren te streven naar betere prestaties van hun leerlingen. Gegevens van ongeveer 350.000 leerlingen op 6.000 scholen in de periode 1999-2003 zijn gebruikt. Deze gegevens zijn afkomstig van zowel het Cito als van de Inspectie van het Onderwijs.
Basisscholen ervaren veel concurrentie: in plaatsen met meer dan 20.000 inwoners, waar het onderzoek zich op richt, heeft een school gemiddeld te maken met de concurrentie van 6 à 7 andere scholen binnen een straal van 1,5 km rond de school.
In het onderzoek zijn de prestaties van leerlingen gemeten op basis van de Cito-scores. Het effect van concurrentie op de leerprestaties is gecorrigeerd voor andere factoren die leerprestaties beïnvloeden, zoals de socio-economische karakteristieken van de buurt.
De resultaten laten een klein significant positief effect zien van concurrentie op Cito-scores. Als een school vijf scholen meer in de nabije omgeving heeft dan een andere (bijvoorbeeld acht tegenover drie concurrerende scholen), dan levert dit gemiddeld ongeveer 1 punt meer op bij de Cito-score. Om dit in perspectief te zetten: de score kan variëren tussen 500 en 550, de landelijk gemiddelde score bedraagt 535 punten.
Een verklaring voor het beperkte effect van concurrentie kan zijn dat ouders weinig informatie over de schoolprestaties hebben of gebruiken. Meer transparantie van schoolprestaties zou concurrentie daarom kunnen bevorderen. Een andere verklaring is dat ouders zich weinig gelegen laten liggen aan Cito-scores en zich meer richten op andere kwaliteitsdimensies, zoals het gebouw, de sfeer en de klassengrootte. Daarnaast kan het zijn dat het niveau van concurrentie in Nederland al behoorlijk hoog is, zodat met meer concurrentie niet zoveel meer te winnen is.
Er is veel aan gelegen meer zicht te krijgen op de werking van concurrentie en over hoe ouders voor een bepaalde school kiezen. Ook kleine verbeteringen van de prestaties van leerlingen kunnen namelijk de kansen op succes in het latere leven sterk vergroten, bijvoorbeeld als zij hierdoor naar een hoger schooltype kunnen gaan in het middelbaar onderwijs. Via die weg kan meer concurrentie tussen scholen zelfs de economische groei bevorderen.
Discussion Paper 120, The impact of competition on the quality of primary schools in the Netherlands', is te bestellen bij:
Bibliotheek Centraal Planbureau
Postbus 80510
2508 GM Den Haag
Telefax: 070-3383350
E-mail: bibliotheek@cpb.nl
Prijs: 9,- euro
Een Nederlandse samenvatting van de publicatie is ook in ESB gepubliceerd en als bijlage toegevoegd ( Noailly, J. en P. Koning, 'Schoolkeuze, concurrentie en kwaliteit in het basisonderwijs', ESB, 64/4554, 20 februari 2009, p.118-120).
Zijn de prestaties van scholen die te maken hebben met meer concurrenten in hun nabije omgeving, hoger dan de prestaties van scholen die minder concurrentie ervaren? Deze publicatie is Engelstalig.
Als indicator voor de prestaties van scholen kijken we naar de gemiddelde scores van leerlingen bij de Cito-toets. Om voor potentiële endogeniteit van concurrentie te corrigeren, gebruiken we de afstand tussen de school en het stadscentrum als instrument voor het niveau van de concurrentie die scholen ervaren. De intuïtie is dat scholen die dicht bij het stadscentrum liggen - en die dus goed bereikbaar zijn voor een groot aantal leerlingen - meer concurrentie ervaren dan scholen die ver van het stadscentrum liggen.
Gebruik makend van een groot aantal data op leerling-, school- en marktniveau, vinden we dat de concurrentie tussen scholen een klein significant positief effect op de prestaties van leerlingen heeft. Een toename van concurrentie met een standaarddeviatie (vergelijkbaar met 5 extra scholen in de markt) leidt tot een verhoging van de Cito-scores met 5 tot 10% van de gemiddelde standaarddeviatie, dat wil zeggen circa minder dan 1 punt. Dit resultaat is robuust met een groot aantal specificaties.
Downloads
