Onzekerheid Europa en lage rente belangrijkste risico’s
De onzekere koers in Europa, het VK en de VS leek de financiële markten in 2016 en de eerste helft van 2017 nauwelijks te deren. Toch vormen in Europa het negatieve sentiment rondom de eurozone en de onzekerheid rondom de Italiaanse verkiezingen wel degelijk een risico. Vragen rond de houdbaarheid van de eurozone kunnen, samen met de Brexit, leiden tot verdere versnippering van Europa. Nu de toon in de Brexit-onderhandelingen van beide kanten verhardt, neemt het risico op een harde scheiding met hoge(re) economische kosten toe.
De aanhoudende lage rente ondermijnt de vermogenspositie van vooral pensioenfondsen en levensverzekeraars. Pensioenfondsen kunnen dit ondervangen (bijvoorbeeld door niet te indexeren), maar dit is niet pijnloos. De situatie bij levensverzekeraars is zorgwekkender. Hun herstelmogelijkheden zijn beperkt door de onzekere afwikkeling van woekerpolissen en een afkalvende markt.
Het is nog onduidelijk wat er na het einde van dit jaar gaat gebeuren met het obligatie-aankoopprogramma van de Europese Centrale Bank. De ECB heeft nog geen duidelijke exit-strategie gepubliceerd. De onzekerheid over de afbouw van deze grote portefeuille met obligaties kan leiden tot schommelingen op de financiële markten, hogere rentes en grotere renteverschillen tussen landen binnen de eurozone.
De effecten van een abrupte harde landing van de Chinese economie zijn voor Nederland nu nog beperkt. De effecten via de handel zijn klein, net als de effecten via Chinese investeringen in Europa en Nederland vanwege de Chinese kapitaalrestricties. Dit kan echter veranderen, als de Chinese overheid deze kapitaalrestricties versoepelt, wat niet ondenkbaar is. Schommelingen in Chinese kapitaalstromen kunnen in dat geval de activaprijzen wereldwijd beïnvloeden.
Het CPB publiceert sinds 2012 op verzoek van de Tweede Kamer jaarlijks een Financiële Risicorapportage. Deze publicatie is een uitvloeisel van de aanbevelingen van de eerste parlementaire onderzoekscommissie De Wit.
Lees ook het bijbehorende achtergronddocument.