Werknemers in grote steden ontvangen, gemiddeld gezien, een hoger loon dan werknemers in kleine steden of op het platteland. Dit loonverschil wordt kleiner na correctie voor persoonlijke vaardigheden en verschillen in de sectorstructuur, maar blijft significant. Deze loonpremie suggereert dat steden substantiële productievoordelen bezitten, de zogenoemde agglomeratievoordelen. Deze studie onderzoekt welke afstand agglomeratievoordelen kunnen overbruggen. Of, in andere woorden, profiteren alleen bedrijven in Amsterdam van de stedelijke dichtheid in Amsterdam, of kunnen ook Amstelveen, Gouda of zelfs Eindhoven hiervan meeprofiteren?

Deze studie laat zien dat steden een kritische urbanisatiedrempel moeten overschrijden om van agglomeratievoordelen te kunnen profiteren. Hierdoor hebben enkel grote tot middelgrote steden profijt van verstedelijking. De omvang van het agglomeratievoordeel hangt bovendien sterk af van de hoeveelheid verstedelijking op 5 á 10 kilometer afstand: 100.000 extra banen op deze afstand levert gemiddeld een 0,82% hoger loon op. Verstedelijking binnen 5 kilometer afstand leidt niet tot statistisch significant hogere lonen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat agglomeratievoordelen op korte afstand niet opwegen tegen de nadelen van verstedelijking, zoals files. Ook kunnen de agglomeratievoordelen binnen vijf kilometer neerslaan in hogere grondprijzen in plaats van hogere lonen. Ná 10 kilometer neemt het effect van verstedelijking verder af, maar blijft significant positief tot 40-80 kilometer. Deze bevindingen weerspiegelen het grote ruimtelijke bereik van de productiviteitsvoordelen van verstedelijking in Nederland.

Tot slot vindt deze studie geen bewijs voor productiviteitsvoordelen in Nederland als gevolg van de nabijheid van verstedelijking in België of Duitsland. Dit resultaat suggereert dat de landsgrens nog steeds een substantiële belemmering vormt voor grensoverschrijdende economische interactie.

Dit artikel betreft een aangepaste versie van het artikel dat is gepubliceerd op 21 februari 2017. Het originele artikel is hier terug te vinden.
 

Werknemers in grote steden verdienen, gemiddeld gezien, een hoger loon dan in kleinere steden. Deze positieve relatie tussen lonen en verstedelijking impliceert dat werknemers in grote steden een verhoogde productiviteit kennen. Immers, bedrijven zullen zich niet in regio’s vestigen waar arbeid relatief duur is, tenzij zij worden gecompenseerd in de vorm van productievoordelen. Productievoordelen in steden, beter bekend als agglomeratievoordelen, zijn al decennialang onderwerp van onderzoek.

De literatuur noemt een drietal verklaringen voor de stedelijke loonpremie. Allereerst zijn hoge lonen in steden gedeeltelijk het resultaat van ruimtelijke selectie, ook wel ‘sorting’ genoemd. Talentvolle en ambitieuze personen hebben namelijk een bovengemiddelde waardering voor stedelijke voorzieningen en kunnen zich de hoge woonlasten ook veroorloven. Een tweede verklaring is dat agglomeratievoordelen leiden tot een verhoogde productiviteit, wat direct resulteert in een hoger loonniveau. Tot slot is het mogelijk dat steden een stimulerende werking hebben op bijvoorbeeld kennisoverdracht en talentontwikkeling. Dit leidt tot een verhoogde loongroei, aangezien de invloed hiervan op de productiviteit pas na verloop van tijd tot uiting komt.

Dit artikel toetst deze drie verklaringen empirisch door gebruik te maken van gedetailleerde Nederlandse loongegevens. De uitkomsten van deze studie bevestigen de belangrijke rol van ruimtelijke selectie: personen met een inherent hoog loonniveau of hoge loongroei vestigen zich veelal in stedelijk gebied. Daarnaast blijken ook agglomeratievoordelen die resulteren in een hoger loonniveau, belangrijk voor alle werknemers, in het bijzonder de hoogopgeleiden. De data laten echter geen significante relatie zien tussen loongroei en verstedelijking. Jonge werknemers vormen echter een belangrijke uitzondering. Na correctie voor ruimtelijke selectie, vinden we voor deze bevolkingsgroep wél een sterk verband tussen loongroei en stadsomvang.