De economische gevolgen van toetreding van Turkije tot de EU

Turkije profiteert sterker: de welvaart daar kan met ongeveer 3,5 miljard euro toenemen, ofwel met 1,4%. Turkije zal echter nog veel meer profijt kunnen hebben van de toetreding als de invoering van EU-regels wordt aangegrepen om de eigen instituties te hervormen om daarmee het vertrouwen in de overheid te vergroten. Dit stimuleert de handel van Turkije met andere landen. In dat geval kan de Turkse welvaart met ruim 22 miljard euro toenemen, d.w.z. met circa 9%. Ook zal dit een gunstig gevolg hebben voor de rest van Europa. De Nederlandse welvaart kan in dat geval bijvoorbeeld met een half miljard euro stijgen. Bij deze raming is nog geen rekening gehouden met de eventuele financiële lasten via het EU-budget, die mogelijk gepaard gaan met het Turkse lidmaatschap van de EU.

Dit zijn de belangrijkste conclusies die het Centraal Planbureau (CPB) trekt in het vandaag verschenen CPB Document 'Assessing the economic implications of the Turkish accession to the EU'. Arjan Lejour, Ruud de Mooij en Clem Capel hebben dit rapport geschreven met het oog op de eventuele start van de toetredingsonderhandelingen met kandidaat-lid Turkije, waarover de Europese regeringsleiders eind 2004 een besluit moeten nemen.

De economische effecten van het EU-lidmaatschap
Hoewel de discussie over de toetreding vooral van politieke aard is, spelen ook economische aspecten een belangrijke rol. Deze discussie spitst zich meestal toe op de gevolgen voor het EU-budget. Zo komt een aantal studies tot de conclusie dat, onder de huidige regels voor de verdeling van het EU-budget, Turkije een forse netto-ontvanger zou worden van EU-subsidies. Dit zou dan moeten worden opgebracht door de huidige lidstaten. Het budget voor het cohesie- en landbouwbeleid staat evenwel niet vast, omdat de politieke onderhandelingen over de toekomstige Europese begroting nog niet zijn afgerond.
Naast deze mogelijke budgettaire gevolgen heeft de toetreding van Turkije ook consequenties voor de Europese economie via marktintegratie. Het CPB Document concentreert zich op deze effecten.
Drie aspecten van het eventuele Turkse EU-lidmaatschap zijn onderzocht: (i) de toetreding tot de Europese interne markt; (ii) de hervorming van Turkse instituties als gevolg van het lidmaatschap van de EU; en (iii) de migratie door het openstellen van de EU-grenzen voor Turkse werknemers. Aangezien de CPB-analyse zich concentreert op de gevolgen voor de handel en migratie, blijven de consequenties via directe buitenlandse investeringen buiten beschouwing. Ook wordt er geen rekening gehouden met de mogelijke toetreding van Turkije tot de Economische en Monetaire Unie (EMU).

Toetreding van Turkije tot de interne markt
Een belangrijk aspect van de toetreding is de deelname aan de interne Europese markt. Turkije moet daarvoor immers gaan voldoen aan de EU-regelgeving. Dit zal op korte termijn aanpassingskosten voor het land met zich meebrengen. Op langere termijn zal het evenwel leiden tot een vermindering van handelsbelemmeringen en daardoor tot meer economische integratie. De kosten van douaneformaliteiten, vertragingen aan de grens en dergelijke zullen afnemen. Technische handelsbarrières nemen ook af als gevolg van geharmoniseerde productstandaarden.
Voorts kan de politieke en macro-economische stabiliteit van Turkije verbeteren, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in een stabiele koers van de Turkse Lira en weinig prijsinflatie. Ook deze stabiliteit kan de omvang van het handelsverkeer stimuleren.

De onderzoekers hebben een schatting gemaakt van de omvang van de huidige belemmeringen. Vervolgens zijn de economische gevolgen onderzocht van het wegnemen van deze belemmeringen. De resultaten laten zien dat Turkije door de toetreding tot de interne markt na circa vijftien jaar een welvaartswinst boekt (gemeten in termen van reëel particulier inkomen) ter grootte van 3,5 miljard euro, een toename van 1,4%. Dit effect weerspiegelt de voordelen van economische integratie, zoals specialisatie en de toename van het handelsverkeer. De winst is groter voor Turkije dan voor de EU. Het effect voor de EU is wel positief, maar klein. De reden voor deze geringe omvang is dat slechts 1,2% van de EU-export naar Turkije gaat, terwijl andersom de EU de belangrijkste handelspartner voor Turkije is. De uitvoer van Nederlandse bedrijven naar Turkije kan met circa 20% toenemen. In hun portemonnee merken de Nederlandse huishoudens per saldo weinig van de toetreding. Het welvaartsvoordeel is geraamd op circa 160 miljoen euro, hetgeen neerkomt op zo'n 10 euro per Nederlander.
Volgens de CPB-schattingen neemt vooral de productie van Turks textiel toe. Deze stijgt met wel 18%. Dit gaat deels ten koste van de textielsector in de nieuwe EU-lidstaten uit Midden- en Oost-Europa. Gemiddeld genomen gaan ook die landen er echter niet op achteruit door de toetreding van Turkije tot de EU.

Hervorming van Turkse instituties
Indien Turkije erin slaagt haar eigen instituties te hervormen in reactie op het EU-lidmaatschap, dan kunnen de economische effecten voor Turkije aanzienlijk groter zijn dan hierboven geschetst. Betere instituties, met als gevolg onder meer het verminderen van corruptie en een beter functioneren van overheidsorganisaties, kunnen bijdragen aan de concurrentiepositie van Turkije en daarmee de handelsintegratie met andere landen bevorderen. De onderzoekers schatten in dat deze instituties van groot belang zijn voor de handel. Indien wordt aangenomen dat de instituties in Turkije op termijn op een vergelijkbaar niveau gaan functioneren als in Portugal, dat wil zeggen iets onder het gemiddelde van de huidige 15 EU-landen, dan kan de Turkse export met meer dan 50% toenemen. Het inkomen per hoofd van de bevolking stijgt daardoor met zo'n 9%. Hiervan profiteert ook de rest van Europa. De Nederlandse export naar Turkije kan met 1,8 miljard euro stijgen en de Nederlandse welvaart neemt naar verwachting met 500 miljoen euro toe. Dit komt overeen met ruim 30 euro per inwoner.

Migratie
De grote inkomensverschillen tussen Turkije en de EU vormen een prikkel voor Turkse werknemers om te migreren naar de EU. Op basis van bestaande studies over het migratiepotentieel voor de nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost Europa verwachten de onderzoekers dat er circa 2,7 miljoen migranten naar de EU zullen verhuizen op de langere termijn, d.w.z. in de periode tot circa 15 jaar na de toetreding. Hierbij is rekening gehouden met de geraamde bevolkingsgroei in Turkije voor de komende decennia. Op basis van historische migratiepatronen wordt ervan uitgegaan dat de meerderheid van deze migranten zich in Duitsland zal vestigen. Ongeveer 4% van de Turkse migranten zal naar verwachting naar Nederland komen. Indien conform eerder ervaringen verondersteld wordt dat de Turkse migranten vooral laaggeschoold zijn, dan suggereren de simulaties dat het bruto binnenlands product (BBP) in Turkije zal dalen als gevolg van de migratie, terwijl het BBP in de EU licht stijgt. Dit is ook niet vreemd gezien de geraamde uitstroom van migranten. Per hoofd van de bevolking zijn de gevolgen daarentegen spiegelbeeldig. Als gevolg van de migratie stijgt het BBP per hoofd van de bevolking in Turkije en daalt het licht in de EU. De lonen voor laagopgeleiden in de EU kunnen met 0,9% dalen ten opzichte van de lonen voor hoogopgeleiden omdat migranten vooral in laagbetaalde banen terecht komen. De loonverdeling verandert echter niet als vooral de beter geschoolde Turken naar de EU zouden migreren.

Contactpersonen

Arjan Lejour +31 88 9846115 Neem contact op Lees verder