Nationale productiviteitsmonitor 2023

Naast een algemeen overzicht over het jaar 2022, bevat het rapport twee speciale thema’s. Het eerste thema gaat over de relatie tussen stijgende marktconcentratie en macroproductiviteit en hoe die verschilt tussen de Verenigde Staten en Europa. Het tweede thema richt zich op de recente ontwikkelingen in productiviteitsverschillen tussen de meest productieve en minder productieve bedrijven in Nederland.

Marktconcentratie en macroproductiviteit VS en EU

De marktconcentratie stijgt in zowel de VS als in Europa, maar de gevolgen voor de macroproductiviteit zijn verschillend. Dit blijkt uit een studie met bedrijvendata van Europese landen, waaronder Nederland. In de VS gaat een toenemende marktconcentratie samen met een grotere marktmacht van bedrijven die nadelig uitwerkt voor de productiviteitsgroei. In Europa echter slagen meer productieve bedrijven erin om hun marktaandelen uit te breiden ten koste van minder productieve bedrijven, waardoor een stijgende marktconcentratie juist bevorderlijk is voor de groei van de totale productiviteit. Dit laatste beeld lijkt ook op te gaan voor de Nederlandse economie.

Productiviteitsverschillen Nederlandse bedrijven

De productiviteitsverschillen tussen de 10% meest productieve bedrijven en minder productieve bedrijven lijken in Nederland toe te nemen, zo blijkt uit een analyse van het CBS. Het statistiekbureau vergeleek de productiviteit van de 10% meest productieve bedrijven met de productiviteit van een mediaan bedrijf (het midden van de verdeling). Het verschil in productiviteit is in 2019 3,8% groter dan in 2010, met name door groeiende verschillen sinds 2015. De samenstelling van de top-10%-groep is redelijk stabiel van jaar op jaar, terwijl het gemiddeld aantal medewerkers van deze bedrijven daalt.  
Daarnaast blijkt dat bestaande bedrijven, nieuwe bedrijven en sluitende bedrijven verschillend bijdragen aan de productiviteitsgroei in de hoofdbedrijfstakken. De daling van de arbeidsproductiviteit in de industrie tussen 2016 en 2019 wordt voornamelijk toegeschreven aan een ongunstige productiviteitsgroei binnen bestaande bedrijven. De productiviteitsgroei in de handelssector was vooral het resultaat van een gunstige verschuiving naar productievere, bestaande bedrijven, terwijl de toetreding van nieuwe bedrijven heeft bijgedragen aan de groei in de dienstensector.

National Productivity Boards

Op initiatief van de Europese Commissie zijn in de meeste lidstaten onafhankelijke National Productivity Boards (NPB)  opgericht. Deze boards waren destijds onderdeel van een breder pakket aan maatregelen vanuit de EC om productiviteit te stimuleren en zo economische groei aan te jagen. Het CPB is de Nederlandse NPB sinds 2017 en dit is het derde jaarverslag. Het jaarverslag is tot stand gekomen in samenwerking met het CBS.