De verspreiding van het coronavirus blijft een bron van onzekerheid, die bepalend is voor het hersteltempo. In een scenario waarin onverhoopt een nieuwe lockdown nodig blijkt, komt de bbp-groei in 2021 en 2022 in totaal zo’n 2 procentpunt lager uit. Mede omdat verondersteld is dat de overheidssteun in zo’n scenario zal herleven, neemt de werkloosheid ook dan maar beperkt toe, naar 3,6% in 2022.

De economische groeicijfers in de basisraming zijn iets hoger dan de in augustus gepubliceerde conceptraming. Dit komt doordat de besluitvorming uit de Miljoenennota, waaronder aanvullende middelen voor zorg en veiligheid, is verwerkt in de huidige raming. Het overheidstekort valt hierdoor in 2022 ongeveer 4 miljard hoger uit en bedraag -2,3% van het bbp.

Pieter Hasekamp, directeur CPB: “Anderhalf jaar na de start van de coronapandemie is duidelijk dat de zwartste economische scenario’s niet zijn uitgekomen. De veerkracht  van de Nederlandse economie is groot gebleken. De arbeidsmarkt heeft de crisis opvallend goed doorstaan, het steunbeleid heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Hoewel enkele bedrijfstakken nog langere tijd, en wellicht blijvend, last houden van corona, is de krapte van voor de coronacrisis in veel sectoren al weer teruggekeerd.”

Overheidsschuld onder EU-grenswaarde

De overheidsfinanciën hebben een groot deel van de economische klap opgevangen. Dat kon ook: ondanks hoge begrotingstekorten in 2020 en 2021, blijft de overheidsschuld onder de Europese grenswaarde van 60% van het bbp. Door het krachtige herstel van de economie zal de schuld uitgedrukt als percentage van het bbp volgend jaar in de basisraming alweer dalen. In het scenario met een nieuwe lockdown loopt de schuldquote in 2022 nog licht op, maar ook in zo’n scenario is er geen noodzaak tot bezuinigen. Dat laat onverlet dat het verstandig is om terug te keren naar de budgettaire spelregels, die tijdens de crisis zijn losgelaten. Begrotingsregels zorgen voor een integrale afweging van beleidsdoelen en een efficiënte besteding van belastinggeld.

In de MEV is tevens een actualisatie van de middellangetermijnverkenning (MLT) opgenomen. Deze verkenning zal door het CPB gebruikt worden voor een eventuele doorrekening van het regeerakkoord. De MLT laat zien dat het begrotingstekort in de periode tot en met 2025 bij ongewijzigd beleid geleidelijk terugloopt tot ongeveer -1% van het bbp. De schuldquote daalt tot een kleine 54% van het bbp. 

Aandacht voor langetermijnuitdagingen

Door het krachtige herstel van de economie is er geen noodzaak voor omvangrijk herstelbeleid. De overheid kan de economische ontwikkeling wel bevorderen door meer zekerheid te bieden op een aantal urgente langetermijnuitdagingen, zoals klimaat en energie, leefomgeving, (kansen)ongelijkheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt en de betaalbaarheid en organisatie van de gezondheidszorg. Vaak wordt daarbij gepleit voor extra overheidsinvesteringen, maar ook andere beleidsinstrumenten zoals wijziging van regulering en (fiscale) beprijzing zijn belangrijk. Op korte termijn geldt bovendien dat grootschalige investeringen gezien de krappe arbeidsmarkt moeilijk te realiseren zijn en mogelijk prijsopdrijvend werken. 

In de beschouwing die bij deze MEV verschijnt, stelt het CPB dat de recente oploop van de consumentenprijsinflatie in Europa en de VS waarschijnlijk tijdelijk is. De langere trend van stijgende prijzen van koopwoningen en andere vermogenstitels geeft wel aanleiding tot zorg, omdat dit leidt tot groeiende vermogensongelijkheid en risico’s kent voor de financiële stabiliteit. De stijging is deels het gevolg van monetair beleid, maar er zijn ook binnenlandse beleidsopties op het gebied van ruimtelijke ordening en de fiscaliteit om problematische huizenprijsstijgingen tegen te gaan.
 

Veelgestelde vragen en antwoorden

Waarom loopt de werkloosheid in 2022 weer licht op, ondanks dat de economie krachtig herstelt?
De werkloosheid loopt licht op door een sterke toename van het arbeidsaanbod en doordat mensen die al een baan hebben weer meer uren gaan werken. Dat laatste is mede het gevolg van het aflopen van het steunpakket. Ook kunnen als gevolg daarvan sommige bedrijven alsnog in de problemen komen.