Een handelscijfer vertelt niet het hele verhaal

Volgens zelfverklaarde ‘professor in de uitlegkunde’ Bas Haring zijn cijfers belangrijk maar met uitleg nog relevanter. Hij heeft als academic partner van het CPB zelf uitleg gegeven over ons macromodel.  Ook bij het handelsmodel dat we gebruiken is toelichting essentieel. En zeker in geval van de grote China-vraag. Wat er dus met de wederzijdse handel gebeurt en hoe ons model werkt, maakt die 0,4 pas echt interessant.

Gedachte-experiment

De Russische invasie van Oekraïne, de handelsoorlog onder president Trump, en de Europese wens tot strategische autonomie zijn geopolitieke spanningen die vragen om scenarioanalyses. We onderzochten daarom een gedachte-experiment: wat is de impact als twee handelsblokken, het Westen versus China en Rusland, zich voor elkaar afsluiten en andere landen handel blijven drijven met wie ze willen.

In dat scenario hanteren beide blokken hoge importtarieven die de wederzijdse handel verminderen. Ons model op een geavanceerde laptop in plaats van Deep Thought toont dat een tariefverhoging van 25% tussen de twee handelsblokken de wederzijdse handel tot een klein stroompje laat slinken. Het model rekent vervolgens door hoe de handelsstromen verlegd worden om aan de vraag te kunnen blijven voldoen. Naar andere landen welteverstaan.

Het model neemt dus aan dat er overal alternatieven te vinden zijn voor producten en diensten die het Westen eerder vanuit Rusland en China geleverd kreeg, en Rusland en China vanuit het Westen. En dat de productie overal ter wereld zonder problemen opgeschroefd kan worden. Dat is nogal een aanname natuurlijk. De zeldzame aardmetalen die we nu uit China importeren, noemen we niet voor niets zeldzaam en kennen dus niet echt een alternatief. Zeker niet op de korte termijn. En Nederland kan ook niet zelf eenvoudig meer gaan produceren, gezien de arbeidstekorten en het gebrek aan ruimte dat we nu zien in de economie. Maar als gezegd, in dit gedachte-experiment gaan we ervan uit dat dit allemaal wel kan.

Prijskaartje

Aan handelsbelemmeringen en dus aan strategische autonomie zit altijd een prijskaartje. We importeren nu met de ‘vrije’ handel tenslotte uit landen met de beste prijs-kwaliteitverhouding. De alternatieven zijn daarom vaak ‘second best’: ze zijn duurder en/of van mindere kwaliteit. Voor Nederland zijn die kosten 0,4% van het bbp. Die 0,4 is ons 42-cijfer. 

Dus terug naar het advies van Bas Haring dat meer uitleg een cijfer interessanter maakt. Een relevante modeluitkomst is bijvoorbeeld dat sommige Nederlandse bedrijfstakken in deze handelsoorlog meer moeten produceren om de gederfde import uit China op te vangen en aan de vraag uit andere landen te voldoen. Dat geldt bijvoorbeeld voor onze kleine, hightech textielsector en ook voor onze wat grotere elektronicasector. De Nederlandse groothandel zal krimpen, omdat die producten inkoopt bij importeurs en doorverkoopt aan detailhandelaren. En andere bedrijfstakken krijgen te maken met hogere kosten, vanwege de duurdere alternatieven.

Interessant is ook dat de veranderde handelsstromen de Europese Unie nog belangrijker maken voor Nederland, zowel voor de export als de import. De neutrale landen die zich afzijdig houden van de handelsoorlog, profiteren van de situatie. Landen als Vietnam, Mexico en Turkije gaan flink meer produceren. We zien dat scenario nu al in de werkelijke cijfers terugkomen. Na de Russische invasie van Oekraïne is bijvoorbeeld Turkije flink meer gaan produceren en handelen, omdat het nog handelt met zowel de Europese Unie als Rusland. 

Kortom, een ontkoppeling met China brengt heel wat teweeg; er zullen wereldwijd nieuwe fabrieken en kantoren verrijzen, nieuwe handelspartners gezocht worden en alternatieven gevonden moeten worden voor moeilijk vervangbare grondstoffen. Zonder dat inzicht is het cijfer irrelevant.