Macro Economische Verkenning (MEV) 2011

De geraamde groei van de gezinsconsumptie is bescheiden, terwijl de bedrijfsinvesteringen dit jaar nog afnemen. De werkloosheid stabiliseert rond het huidige niveau en komt uit op gemiddeld 5½ % van de beroepsbevolking in zowel 2010 als 2011. In deze jaren bedraagt de inflatie naar verwachting respectievelijk 1¼ % en 1½ %. Het geschatte begrotingstekort komt uit op 5,8 % bbp dit jaar en 3,9 % bbp komend jaar. In de raming is nog geen rekening gehouden met een nieuw regeerakkoord.

Dit zijn de hoofdlijnen uit de vandaag gepresenteerde Macro Economische Verkenning 2011 (MEV). Het Centraal Planbureau (CPB) presenteert hierin analyses en prognoses voor de Nederlandse economie en de wereldeconomie in de jaren 2010 en 2011.

Vandaag wordt tevens een toelichting op deze ramingen gepubliceerd in het septembernummer van de CPB Nieuwsbrief 2010/3. Andere artikelen in deze CPB Nieuwsbrief gaan over inventiviteit en doorzettingsvermogen in marktordening; over Four Futures for Finance, een scenariostudie over de mogelijke toekomst van de financiële sector; over de effecten van de belastingherziening 2001 op de arbeidsparticipatie van vrouwen; en over de overgang door het CPB op de internationaal gangbare definitie van werkloosheid.

Groei neemt wereldwijd af
De wereldhandel veerde in de tweede helft van vorig jaar sterk op na de val van eind 2008, maar komt nu in rustiger vaarwater. Voorlopende indicatoren wijzen erop dat de groei van het wereldhandelsvolume in de tweede helft van 2010 verder zal vertragen. Voor heel 2010 wordt een toename van de relevante wereldhandel met 9 % voorzien, afnemend tot 5¼% in 2011. Voor het eurogebied wordt uitgegaan van een bbp-groei van 1¾ % in 2010 en 1½ % in 2011, beduidend lager dan het groeitempo dat meestal gehaald wordt na afloop van een recessie. 

Internationale onzekerheden onveranderd groot Het belangrijkste neerwaartse risico blijft hernieuwde onrust op de financiële markten. Daarnaast is er aanzienlijke beleidsonzekerheid. Europese overheden hebben nauwelijks nog de ruimte voor stimulerend beleid. Een opwaarts 'risico' is een sterke opleving van de particuliere bestedingen in hoogontwikkelde economieën, met name in het eurogebied 

Kerngegevenstabel voor Nederland, 2009-2011

De Nederlandse economie
Zoals de timing en de diepte van de recessie van de Nederlandse economie in 2008 en 2009 hoofdzakelijk werden bepaald door de internationale economische ontwikkelingen, zo geldt dit evenzeer voor de timing en de kracht van het herstel in 2010 en 2011. De verwachte economische groei van 1¾ % dit jaar en 1½ % volgend jaar, waarmee het herstel de kwalificaties ´gematigd´ en ´aarzelend´ verdient, komt aardig overeen met het voorziene groeipatroon in onder andere de Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk en Italië. Ook in die landen is de bbp-groei volgend jaar naar verwachting een fractie lager dan dit jaar. Het Nederlandse bbp-niveau ligt aan het eind van de ramingsperiode nog altijd onder het niveau dat bereikt werd in de eerste helft van 2008, vlak voordat de kredietcrisis toesloeg.

Opmerkelijk lage werkloosheid
Het werkloosheidspercentage komt volgens de raming in zowel 2010 als 2011 uit op gemiddeld 5½ %, een beperkte stijging ten opzichte van 2009. Deze toename zou in historisch perspectief gering zijn.
Diverse factoren dragen bij aan de huidige meevallende ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Zo was de winstgevendheid van het bedrijfsleven voor het uitbreken van de kredietcrisis relatief hoog, pasten de loonkosten zich snel aan de economische omstandigheden aan (minder bonussen, winstdelingen en overwerkuren) en wellicht verwachten ondernemers dat er in de nabije toekomst weer sprake is van krapte op de arbeidsmarkt, zoals dat voor het uitbreken van de kredietcrisis het geval was.
Daarnaast is het aantal zelfstandigen zonder personeel (zzp´ers) de laatste jaren gegroeid. Zzp´ers zagen vorig jaar hun inkomen fors terugvallen en hebben zo een deel van de productieklap van 2009 geabsorbeerd. De deeltijd-ww drukt het werkloosheidscijfer in 2009 en 2010 enigszins, maar heeft nagenoeg geen effect meer op het cijfer in 2011.
De werkgelegenheid neemt dit jaar naar verwachting nog af, in reactie op de enorme productieafname in 2009. Komend jaar stabiliseert de werkgelegenheid: tegenover een afname in de marktsector en bij de overheid staat een substantiële toename van de werkgelegenheid in de zorgsector.

Koopkracht daalt twee jaar op rij
Gemiddeld bedraagt de inflatie naar verwachting 1¼% in 2010 en 1½% in 2011. De contractloonstijging in de marktsector vlakt naar verwachting af van 2,7% in 2009 naar 1% in 2010 en 1½% in 2011. De ontwikkeling van het contractloon reageert met enige vertraging op die van de inflatie en de werkloosheid.
In 2010 daalt de koopkracht van huishoudens voor het eerst sinds het begin van de crisis. De daling van de koopkracht is in doorsnee ½%. Komend jaar daalt de zogeheten mediane koopkracht naar verwachting met ¼%. Deze statische koopkrachtcijfers houden echter geen rekening met de gevolgen van vermogensverliezen, baanverlies en het schrappen van bonussen. Huishoudens die daarmee te maken hebben, kennen een (veel) ongunstiger koopkrachtontwikkeling.

Tekort loopt snel terug, maar is nog steeds hoog
 In 2010 loopt het overheidstekort op tot naar verwachting 5,8% bbp. De stijging komt mede doordat belastinginkomsten met vertraging reageren op productie en inkomen; de recessie van vorig jaar dempt daardoor de belastingen dit jaar. Bovendien neemt het tekort toe doordat in 2010 het stimuleringspakket de maximale omvang bereikt en doordat de zorguitgaven sterk blijven stijgen.
Door verder conjunctureel herstel, het aflopen van stimuleringsmaatregelen en door ombuigingen neemt het overheidstekort volgend jaar af, tot naar verwachting 3,9% bbp. De verbetering van het saldo is onvoldoende om een verdere stijging van de overheidsschuld te voorkomen. De schuld stijgt komend jaar naar verwachting met bijna 2%-punt tot 66,2% bbp, nadat deze in 2010 al met bijna 4%-punt was toegenomen.

Herstel volledig exportgedreven
De uitvoer is wederom de stuwende kracht achter het economische herstel: de bijdrage van de uitvoer aan de groei in 2010 en 2011 bij elkaar opgeteld is gelijk aan de gecumuleerde bbp-groei over beide jaren. Nederlandse bedrijven, geholpen door de aantrekkende wereldhandel en de goedkopere euro, voeren dit jaar 12¾% meer goederen uit dan vorig jaar. Vooral de wederuitvoer groeit sterk, met 16¾%. Volgend jaar, wanneer de groei van de relevante wereldhandel bijna halveert door de terugvallende bbp-groei in de ons omringende landen, valt ook de exportgroei terug, tot 7½%.

Gezinnen sparen weer
Huishoudens consumeren dit jaar naar verwachting ½% meer dan in 2009, waarbij de groei vooral zit bij de vaste lasten. Komend jaar bedraagt de geraamde consumptiegroei ¾%. Het reële arbeidsinkomen neemt in beide ramingsjaren af. Doordat het overig inkomen (bestaande uit onder andere rente- en dividendbaten) in de ramingsjaren echter flink toeneemt, kunnen consumenten een deel van hun beschikbaar inkomen sparen. Vermogensmutaties hebben per saldo nauwelijks effect op de geraamde consumptiegroei. Het uitkeringsinkomen neemt dit jaar nog toe, maar daalt volgend jaar. In 2010 geven gezinnen voor het eerst sinds 2003 substantieel minder geld uit dan ze ontvangen.

Bescheiden toename investeringen in 2011
De bestaande productiecapaciteit wordt momenteel nog altijd minder benut dan voor de crisis het geval was. In combinatie met de huidige leegstand van bedrijfsgebouwen zet dat dit jaar een rem op de uitbreidingsinvesteringen. De bedrijfsinvesteringen nemen daarom in 2010 naar verwachting met 5½% af, ook al herstellen de winsten zich dit jaar, is het producentenvertrouwen het afgelopen anderhalf jaar sterk toegenomen en is de orderpositie verbeterd. Door de voortgaande stijging van de winstgevendheid en de verder aantrekkende conjunctuur nemen volgend jaar de bedrijfsinvesteringen in de raming met 2¾% toe.

De Macro Economische Verkenning 2011, ISBN 978-90-1257-093-0, is vanaf donderdag 23 september 2010 tevens in gedrukte vorm verkrijgbaar bij:

Sdu Servicecentrum Uitgeverijen
Postbus 20024
2500 EA Den Haag
Tel. 070-3789880
Fax: 070-3789783

De prijs bedraagt: 27,97 euro (excl. BTW)