Home green home; a case study of inducing energy-efficient innovations in the Dutch building sector
Innovaties in duurzaam bouwen worden gehinderd door korte-termijnpolitiek
Vooral dankzij Philips presteert Nederland redelijk als het gaat om innovaties op dit gebied. Landen als Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden zijn succesvoller, onder meer als gevolg van consistent uitgevoerd beleid. Het Nederlandse 'knipperlichtbeleid' over de afgelopen decennia, met veel kortlopende en wisselende instrumenten, is niet bevorderlijk voor innovatie.
Dit zijn de belangrijkste conclusies uit het vandaag gepubliceerde CPB Document 198, 'Home green home - A case study of inducing energy-efficient innovations in the Dutch building sector'. Tegelijkertijd verschijnt vandaag het CPB Discussion Paper 137, 'Improving the energy efficiency of buildings: The impact of environmental policy on technological innovation', waarin voor Europese landen de effecten die energienormen, -prijzen en onderzoeksuitgaven hebben op innovaties in duurzaam bouwen, in kaart zijn gebracht.
Innovaties op het gebied van duurzaam bouwen...
Als maatstaf voor innovaties in duurzaam bouwen in Nederland is in deze studies gekozen voor het aantal patentaanvragen door Nederlandse bedrijven. Nederlandse bedrijven zijn goed voor vijf procent van alle aanvragen bij het Europese Octrooibureau op dit gebied sinds 1977. Daarmee bezet Nederland een keurige vijfde plaats op de Europese ranglijst.
Het aantal Nederlandse patentaanvragen in duurzaam bouwen is in de jaren negentig sterk toegenomen, vooral door innovaties op het gebied van energiebesparende verlichting, zoals spaarlampen en ledlampen. In de laatste twee decennia komt een derde van alle Nederlandse patenten in duurzaam bouwen voor rekening van innovaties in verlichtingstechnologieën. Dankzij Philips is Nederland op dat gebied met afstand de nummer één in Europa. Daarnaast doet Nederland het ook goed in de Hr-ketels- technologieën. Op andere terreinen, zoals isolatie, warmtepompen en zonne-energie, bevindt ons land zich echter in de Europese subtop. Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden zijn succesvoller dan Nederland als gekeken wordt naar een breder spectrum van technologieën.
...zijn gebaat bij consistent beleid
Door strengere energienormen te hanteren, of door het verstrekken van subsidies voor duurzaam bouwen kan de overheid duurzame innovaties stimuleren. Kenmerkend voor het Nederlandse beleid in de afgelopen dertig jaar zijn het grote aantal kortlopende instrumenten en de vele herzieningen in het beleid. Zo zijn in de jaren negentig bijvoorbeeld veel subsidieprogramma's ingevoerd voor een periode van drie tot vijf jaar. Ook na het jaar 2000 werden verschillende instrumenten weer herzien of stopgezet.
De complexiteit van en de wijzigingen in het beleid creëren onzekerheid. Deze onzekerheid heeft nadelige gevolgen voor het investeren in nieuwe technologieën. Hoewel veranderingen in beleid soms wenselijk kunnen zijn, gaan voortdurende wisselingen ten koste van innovatie. Opvallend is dat juist landen met een consistent en stabiel milieubeleid, zoals Oostenrijk, Denemarken en Duitsland, meer patentaanvragen in duurzame technologieën indienen dan landen waar het beleid minder stabiel is.
Lees hier het bijbehorende persbericht.
De analyse laat zien dat het beleid gericht op energie-efficiënte gebouwen halverwege de jaren 90 is toegenomen en na 2001 licht is afgenomen. Een opvallend kenmerk van het beleid in deze sector is het grote aantal beleidsinstrumenten dat is geïmplementeerd voor een relatief korte periode. Dit kan gevolgen hebben voor de stabiliteit en continuïteit van het beleid en kan nadelig zijn voor innovatie. Bedrijven die geconfronteerd zijn met veel onzekerheid over het toekomstige beleid, kunnen immers riskante investeringen in innovatie gaan uitstellen.
Ten slotte blijken in Nederland publieke R&D-uitgaven voor groene innovatie in het algemeen relatief laag te zijn. Patentgegevens laten zien dat Nederlandse bedrijven rond 150 patenten per jaar indienen in technologieën voor energie-efficiënte gebouwen. Nederland heeft een sterk comparatief voordeel in energiebesparende verlichting, hoofdzakelijk door de intensieve innovatieactiviteiten van Philips. Daarnaast heeft Nederland een sterke positie in de Hr-ketel-technologie.
In veel andere technologiegebieden (zoals isolatie, warmtepompen, zonneboilers enz.) behalen Duitsland, Oostenrijk en Scandinavische landen een hogere positie dan Nederland.
Dit is een Engelstalige publicatie.