Het zwarte gat van Nederland

Beide vragen komen neer op een space odyssey: een zoektocht naar het zwarte gat.

Dit Onderzoeksmemorandum analyseert de periode 1987-1994. De harde gulden en een samenstellingseffect van aandelenvermogens verklaren twee derde van de erosie van de netto externe vermogenspositie. Dit samenstellingseffect houdt in dat buitenlandse beleggers van oudsher aanmerkelijk meer in Nederlandse aandelen hebben belegd dan Nederlanders in het buitenland. Bij een sterke stijging van de aandelenkoersen, zoals over 1987-1994, leidt zo'n samenstelling tot een verdere oploop van het vermogenstekort. Het grote rendementsverschil _ uitgaand versus inkomend _ in de directe-investerings- relatie met de Verenigde Staten verklaart een deel van de geringe netto kapitaalopbrengsten. Daarnaast is een aanzienlijk deel van de Nederlandse buitenlandse activa niet-opbrengstdragend.

Ten slotte bestaan er sterke aanwijzingen dat de statistieken zowel de netto vermogenpositie als de netto kapitaalopbrengsten uit het buitenland onderschatten. Dat komt in de eerste plaats omdat investeringen van bedrijven in het buitenland meestal tegen historische kostprijs in de boeken staan, terwijl de marktwaarde veel hoger ligt. Landen met een groot netto investeringsbezit, zoals Nederland, rekenen zich dan als het ware arm. Ten tweede is het naar het buitenland gevlucht kapitaal veel meer waard dan berekend op basis van kapitaaluitvoer. Wat betreft het Nederlandse vermogensverlies bestaat er dus een duidelijke parallel met een zwart gat. Zoals dit kosmisch verschijnsel veel verborgen massa bevat, zo herbergt het Nederlandse zwarte gat veel nietgeregistreerd vermogen. Een ingekorte, Engelstalige, versie van dit Onderzoeksmemorandum is gepubliceerd in CPB Report 1997/1 (april 1997).