Evaluatie van infrastructuurprojecten; leidraad voor kosten-batenanalyse
Uitgangspunten voor kosten-batenanalyse infrastructuur
De analyse moet de besluitvorming ondersteunen om een project wel of niet uit te voeren. Dit heeft de minister van Verkeer en Waterstaat in een brief aan de Tweede Kamer laten weten.
Diverse economische onderzoeksbureaus hebben overeenstemming bereikt over de wijze waarop dergelijke analyses worden uitgevoerd. Eén en ander is weergegeven in het rapport 'Evaluatie van infrastructuurprojecten, leidraad voor kosten-batenanalyse'. Deze leidraad beschrijft hoe infrastructuurprojecten kunnen worden onderzocht. Daarnaast geeft de leidraad aan hoe de effecten van deze projecten meer systematisch en overzichtelijk kunnen worden gepresenteerd ten behoeve van de besluitvorming. Tot op heden wordt voor infrastructuurprojecten een groot aantal studies verricht. Het blijkt lastig om uit het grote aantal rapporten een helder beeld te destilleren.
Het rapport 'Evaluatie van infrastructuurprojecten, leidraad voor kosten-batenanalyse' is opgesteld door Centraal Planbureau (CPB) en Nederlands Economisch Instituut (NEI) in samenwerking met vele andere toonaangevende economische onderzoeksinstituten, te weten AVV, BCI, CE, IOO, KPMG, MuConsult, NYFER, Rijksuniversiteit Groningen, TNO Inro en Vrije Universiteit. Al deze organisaties stemmen in met de hoofdlijnen van de leidraad. De ministeries van Verkeer en Waterstaat en van Economische Zaken waren de opdrachtgevers van het Onderzoeksprogramma Economische Effecten Infrastructuur (OEEI), waarvan de leidraad het resultaat is.
De leidraad benadrukt het belang van goed onderzoek naar indirecte effecten, waaronder effecten op het vestigingsklimaat voor bedrijven. Deze zogenaamde uitstralingseffecten van infrastructuur vormen vaak een belangrijke overweging voor het al dan niet aanleggen van een (groot) project. Volgens de leidraad moeten uitstralingseffecten diepgaand worden onderzocht vóór zij als 'baten' van het project mogen worden meegerekend.
Ook besteedt de leidraad veel aandacht aan risico's van projecten. De voordelen die een project biedt zijn vaak sterk afhankelijk van de economische groei en van andere onzekere factoren. De leidraad stelt vast dat deze risico's in kaart moeten worden gebracht, en dat ze in de projectbeoordeling expliciet moeten worden meegenomen.
De systematiek van kosten-batenanalyse die in de leidraad is beschreven, is toepasbaar op alle soorten infrastructuur. Het is de bedoeling om kosten-batenanalyse in de nabije toekomst te gebruiken bij drie verschillende categorieën projecten:
- Projecten van nationaal belang, waarvoor toepassing van de leidraad verplicht wordt;
- Overige rijksprojecten; op enkele nog te kiezen projecten wordt de leidraad komend jaar toegepast. Op basis van de ervaring die wordt opgedaan, wordt de leidraad specifiek toegesneden op deze categorie projecten;
- Overige projecten van lokaal of regionaal belang, waarmee geen rijksmiddelen zijn gemoeid. Aan provincies en gemeenten wordt geadviseerd de leidraad te gebruiken bij de eigen afweging.
Lees ook het bijbehorende persbericht.
De aanleiding voor het opzetten van dit programma waren discussies over het maatschappelijk rendement van verscheidene grote infrastructurele projecten. Verschillen in aanpak en begrippen verklaarden gedeeltelijk dat inschattingen van economische effecten van projecten sterk uiteenliepen. Als gevolg hiervan werd het vertrouwen in de onderbouwing van de projecten ondermijnd. Dit bemoeilijkte een verantwoorde maatschappelijke beoordeling.
Beslissingen over (grote) infrastructurele projecten moeten echter genomen worden. Aan dergelijke beslissingen zijn onvermijdelijk grote risico’s verbonden die onder andere te maken hebben met onzekerheid over toekomstige ontwikkelingen en effecten. Onder dergelijke omstandigheden bestaat behoefte aan een verantwoorde en beleidsrelevante vorm van informatievoorziening. Tegen deze achtergrond is het doel van OEEI tweeledig:
- het verkrijgen van een grotere mate van overeenstemming over het methodologisch kader voor maatschappelijke evaluaties van grote infrastructurele projecten;
- het verschaffen van onderzoeksinstrumenten ter bepaling van de effecten en hun bijdrage aan de welvaart.
OEEI leidt tot de aanbeveling om bij grote infrastructuurprojecten een kostenbatenanalyse uit te voeren, als kader waarbinnen een integrale en transparante beschrijving van effecten mogelijk is. Deze aanbeveling wordt breed gedragen door de bij OEEI betrokken onderzoeksinstituten. Het OEEI-onderzoek gaat in op alle maatschappelijke effecten die direct of indirect samenhangen met het project, en biedt houvast voor het bepalen van de bijdrage aan de nationale welvaart. Het voorziet in gereedschappen voor het beschrijven en waar mogelijk kwantificeren van deze effecten en de onzekerheden in deze effecten. Deze analyses kunnen uiteraard nooit de afwegingen bij de politieke besluitvorming vervangen. Integendeel, ze proberen te bewerkstelligen dat politieke beslissingen op basis van relevante informatie genomen kunnen worden, met gebruik van eenduidige begrippen en met heldere grondslagen voor waarderingen.
Downloads
