Afschaffen fossiele subsidies: eerder een hersenkraker dan een no-brainer

.

Kijk naar klimaatschade; dat vraagt een andere benadering

Vanuit klimaatperspectief is het logisch om de aandacht het eerst te richten op regelingen die ertoe leiden dat vervuilers onvoldoende betalen voor de klimaatschade die zij veroorzaken. Als door vrijstellingen en verlagingen de prijs van CO2-uitstoot te laag is, is extra beprijzing van het grootste belang. Dat is het uitgangspunt van een analyse met de ‘externekostenbenadering’. Met deze andere manier van kijken blijkt bijvoorbeeld dat de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving grotendeels voldoende beprijsd is, maar in veel andere sectoren niet. De externekostenbenadering is behulpzaam bij prioritering welke regelingen als eerste gewijzigd worden.

Vermijd onwenselijke effecten door pure focus op bedragen

Verschillende onderzoeken zetten fossiele fiscale voordelen op een rij via de ‘inventarisatiebenadering’. Daarbij hangt de hoogte van de misgelopen belastinginkomsten sterk af van de gekozen referentietarieven (met welke schijf vergelijk je?). Dit is een belangrijke oorzaak van de grote verschillen in de gevonden bedragen. Onze studie laat zien dat een pure focus op het verlagen van deze bedragen ongewenste uitkomsten kan opleveren. Vanuit klimaatperspectief is het bijvoorbeeld schadelijk om de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit fors te verhogen, want dit remt de elektrificatie, die juist een hoeksteen van klimaatbeleid is.

Beide benaderingen zijn nodig

De inventarisatiebenadering en de externekostenbenadering hebben beide hun merites. Zonder de inventarisatiebenadering blijft buiten beeld welke regelingen het gebruik van fossiele brandstoffen zowel direct als indirect kunnen ondersteunen. Zonder de externekostenbenadering is niet te zien welke aanpassing vanuit klimaatperspectief het belangrijkst is.

Breng indirecte fossiele subsidies in beeld

Het is belangrijk om ook breder te kijken naar regelingen die de energietransitie remmen doordat ze het fossiele-energiegebruik indirect stimuleren. CPB en PBL hebben in deze nieuwe studie een overzicht gemaakt van fossiele-energiesubsidies volgens de eerdergenoemde inventarisatiebenadering, waarbij ook veel indirecte regelingen in kaart zijn gebracht. De planbureaus hebben deze indirecte regelingen niet gekwantificeerd. Het kabinet heeft aan de hand van dit nieuwe overzicht in de Miljoenennota een schatting gemaakt van directe en indirecte fossiele subsidies.

Kijk naar fossiele subsidies in samenhang met overig beleid

Bij het afschaffen van fossiele-energiesubsidies is het ook van groot belang rekening te houden met de volledige nationale en Europese beleidsmix. Zo leidt de aanscherping en uitbreiding van het emissiehandelssysteem in de Europese Unie tot een verdere forse terugdringing van het beprijzingstekort op termijn. Daarnaast kan afschaffing van specifieke regelingen ook nuttig zijn als dit op kortere termijn al zorgt voor een adequatere beprijzing van klimaatschade.