CPB Risicorapportage Financiële Markten 2016
Nog steeds risico’s in Europese bankensector
Het Europees institutioneel raamwerk voor banken is nog steeds niet compleet. Hierdoor is niet duidelijk wie er bij faillissement van een bank opdraait voor de financiële verliezen. Zo blijft het onzeker of het zogeheten bail-in op een consistente manier binnen Europa zal worden toegepast. Bij bail-in dragen private partijen de kosten van falende banken. Ondertussen stijgt de uitgifte van bail-inbare schuld. Dit lijkt een nieuwe bron van systeemrisico te worden. De vicieuze cirkel tussen overheden en banken blijft ook in stand door het ontbreken van een volwaardig Europees depositogarantiestelsel en de nulweging van staatsobligaties in het risicomandje van banken.
Ook het aanhoudend ruime monetaire beleid van centrale banken is niet zonder risico’s. Monetaire maatregelen kunnen uitgewerkt raken als na verloop van tijd expansief beleid als normaal wordt beschouwd. Daarnaast plaatst de toekomstige afbouw van kwantitatieve verruiming beleidsmakers voor nieuwe uitdagingen. Een draaiboek voor een exitstrategie is niet voorhanden en recente pogingen van de Federal Reserve Bank illustreren hoe lastig het afbouwen van expansief monetair beleid in een vervlochten wereldeconomie is.
De aanhoudende lage rente ondermijnt vooral de vermogenspositie van pensioenfondsen en levensverzekeraars. Pensioenfondsen beschikken over meerdere herstelmogelijkheden, waaronder lagere indexatie en het korten van uitkeringen, maar de inzet daarvan zal zijn weerslag op de economie hebben. Een striktere wettelijke basis voor het beleggingsbeleid van pensioenfondsen dat meer in lijn is met de leeftijdsopbouw van het fonds, had dit risico kunnen verkleinen. De situatie bij levensverzekeraars is nog zorgelijker. Herstelmogelijkheden zijn beperkt door de onzekere afwikkeling van woekerpolissen en een afkalvende markt.
De internationale standaardisering van de inschatting van risico’s op hypotheken (door middel van zogeheten risicogewichten) kan tijdelijk leiden tot een beperktere beschikbaarheid van hypothecair krediet. Maar als pensioenfondsen en verzekeraars ook hypotheken gaan verstrekken, blijven de gevolgen voor de hypothecaire kredietverlening en de woningmarkt beperkt.
Het CPB stelt deze jaarlijkse Risicorapportage van de financiële markten op sinds 2012 op verzoek van de Tweede Kamer, als uitvloeisel van de aanbevelingen van de eerste parlementaire onderzoekscommissie De Wit.
De kredietcrisis en eurocrisis illustreerden een aantal jaar geleden hoe sterk de wisselwerking tussen de financiële en reële sector kan zijn. Waar we in 2012 en 2013 de eurocrisis als belangrijkste risico voor de Nederlandse economie benoemden, constateerden we in 2014 dat er aanzienlijke vooruitgang was geboekt bij het stabiliseren van de eurozone, de eerste tekenen van herstel zijn zichtbaar. In 2015 lieten financiële marktindicatoren toenemend vertrouwen zien en bevond de economie in Europa en Nederland zich op een pad van gematigd herstel.
Het bijproduct van de eerdere reddingsacties om de banken en de eurocrisis te bezweren brengen in hun kielzog evenwel weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Het crisisinstrumentarium is vrijwel uitgeput, er lijkt weinig ruimte om nieuwe schokken te absorberen. Overheidsschulden in Europa zijn hoog, het monetair beleid loopt tegen zijn grenzen aan. Het afbouwen van expansief monetair beleid in een vervlochten wereldeconomie blijkt lastig. Tegelijkertijd verdween met het minder acuut worden van de eurocrisis het gevoel van urgentie voor verdere versterkingen in het institutionele raamwerk van de EU. Hoewel het economische herstel in de eurozone gestaag maar niet uitbundig doorzet, wijzen financiële marktindicatoren in de eerste maanden van 2016 op een toegenomen nervositeit.
Downloads
Auteurs
