Het Handelsmodel

Om de impact van veranderingen in handelsbeleid op de middellange termijn te kunnen analyseren maken we gebruik van het graviteitsmodel. De Nederlandse econoom Tinbergen is een van de grondleggers van dit model: de graviteitsvergelijking uit de natuurkunde bleek zeer geschikt om handelsstromen tussen landen te beschrijven. Aan het begin van de 21e eeuw is het graviteitsmodel economisch theoretisch onderbouwd en heeft de literatuur op dit gebied een enorme vlucht genomen. Het graviteitsmodel laat zien dat economisch grote landen relatief veel met elkaar handelen. Dit neemt echter af bij een grotere afstand tussen deze landen, waarbij afstand niet alleen fysiek is maar bijvoorbeeld ook economisch, cultureel of politiek.

Doel en toepassing van het Handelsmodel

Het CPB-handelsmodel is ontwikkeld met het doel de economische gevolgen van internationaal handelsbeleid en internationale handelsverstoringen in kaart te brengen. Sinds 2023 gebruiken we een vernieuwd handelsmodel. Dit model bevat, net als het oude model, verschillende sectoren. Nieuw is dat het model ook de interactie tussen deze sectoren kan modelleren. We kunnen nu dus, naast de analyse hoe veranderingen in handelsbeleid verschillende sectoren van een economie beïnvloeden, ook analyseren hoe directe effecten in één sector via waardeketens doorwerken op andere sectoren. We gebruiken het model vooral voor het beoordelen van de impact van tarieven, niet-tarifaire belemmeringen, en andere handelskosten op de nationale en internationale economie. Het model is bijzonder nuttig voor beleidsmakers die de impact van handelsbeleid op verschillende landen en sectoren beter willen begrijpen.

Hoe is het Handelsmodel vormgegeven?

Het CPB-handelsmodel is gebaseerd op de theoretische structuur van Caliendo en Parro. Het is vormgegeven als een algemeen evenwichtsmodel waarin de economie wordt opgedeeld in verschillende sectoren die onderling handel drijven. Al deze sectoren produceren goederen die zowel voor binnenlands gebruik als voor de export kunnen zijn, en maken gebruik van zowel binnenlandse als ingevoerde tussenproducten. Het model hanteert een gedetailleerde structuur van input-outputtabellen die de interacties tussen de sectoren weergeven, waardoor het de indirecte effecten van handelsbeleid op niet-direct betrokken sectoren kan analyseren. 

Aannames

Het CPB-handelsmodel bevat diverse aannames om de complexe realiteit van internationale handel en economische interacties hanteerbaar te maken. Een van de belangrijkste aannames is dat de markten competitief zijn en dat prijzen zich aanpassen om vraag en aanbod in evenwicht te brengen. Een andere aanname is dat mate waarin goederen vervangen kunnen worden bij relatieve prijsveranderingen (de elasticiteiten van substitutie)  per sector constant zijn. Met deze aannames kan het model worden gebruikt om te voorspellen hoe veranderingen in handelsbeleid de verdeling van middelen en de productie binnen en tussen sectoren zullen beïnvloeden. Daarnaast gaat het model ervan uit dat er geen fricties zijn, zoals transportkosten of handelsbarrières binnen een land, die de interne handel tussen regio's kunnen beïnvloeden. Deze en andere aannames zijn cruciaal voor het functioneren van het model, maar kunnen ook de realiteitsgetrouwheid van de voorspellingen beperken.

Beperkingen

Het CPB-handelsmodel gaat uit van perfect competitieve markten. Dit beeld kan afwijken van de realiteit, waarin marktimperfecties de dynamiek kunnen verstoren. Het model negeert ook marktstoringen zoals financiële crises die vraag en aanbod uit balans brengen, door te veronderstellen dat deze twee altijd in evenwicht zijn.

De datasets van het model bevatten niet alle landen, en de datakwaliteit ervan varieert. Zo bevatten sommige datasets, en dan vooral die van lage-inkomenslanden, verouderde of onnauwkeurige gegevens. Verder kunnen de geschatte elasticiteiten van substitutie gebaseerd zijn op beperkte historische data, wat ze onnauwkeurig kan maken voor huidige omstandigheden. Veranderingen in technologie of consumentenvoorkeuren kunnen deze elasticiteiten beïnvloeden, en zo de betrouwbaarheid van de modelvoorspellingen verminderen.