De voorspellende waarde van toets en advies
Bij de overgang van de basisschool naar de middelbare school staan leerlingen, leerkrachten en ouders voor de keuze wat het beste onderwijsniveau is. Deze keuzes zijn belangrijk, omdat het onderwijsniveau de toekomstige onderwijscarrière en vaak ook de arbeidsmarktcarrière bepaalt. Er zijn verschillende indicatoren die helpen bij het maken van een gefundeerde keuze. De eindtoets in het basisonderwijs en het advies van de leerkracht zijn de meest gebruikte indicatoren voor plaatsing in het voortgezet onderwijs.
In dit onderzoek analyseren we welke rol het advies van de leerkracht in groep 8 en de score op de eindtoets hebben bij de plaatsing van de leerling in het eerste jaar van het voortgezet onderwijs, bij mogelijke wisseling van niveau in de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs en de leerprestaties aan het einde van het derde leerjaar in het voortgezet onderwijs. Voor deze analyses maken we gebruik van data die zijn verzameld in het Limburgse onderwijs, waarbij leerlingen zijn gevolgd vanaf de basisschool tot en met het derde jaar van het voortgezet onderwijs.
We richten ons op de extra waarde van het advies van de leerkracht in groep 8 bovenop het advies dat uit de eindtoets rolt. We bekijken in hoeverre het advies van de leerkracht en de eindtoets voorspellend zijn voor plaatsing aan het begin van de carrière in het voortgezet onderwijs en op het verloop tot en met de derde klas. Leerlingen in onze sample maken eerst de eindtoets en daarna geeft de leerkracht een advies over de middelbare school. De analyses laten zien dat het advies van de leerkracht ongeveer twee keer zo belangrijk is als de score op de eindtoets als het gaat om het bepalen van het onderwijsniveau waarop de leerling wordt geplaatst in het eerste jaar van het voortgezet onderwijs. Het advies van de leerkracht blijkt ook beter te voorspellen op welk onderwijsniveau de leerling na drie jaar voortgezet onderwijs zit. Leerlingen die van onderwijsniveau veranderen in de eerste drie jaar van het voortgezet onderwijs, zijn vaker in het eerste jaar geplaatst volgens de score op de eindtoets. Ongeveer een kwart van de leerlingen verandert van onderwijsniveau in de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs. Dat is kostbaar, omdat niet iedere leerling soepel en zonder tijdverlies van het ene naar het andere niveau switcht. Het toevoegen van het advies van de leerkracht bij het beeld dat op de toets naar voren komt, lijkt dus op basis van deze analyses een waardevolle manier om kinderen te sorteren.
