Overheidsfinanciën

Het programma Overheidsfinanciën maakt onafhankelijke ramingen van de Nederlandse overheidsfinanciën (zowel uitgaven als inkomsten) op zowel korte als middellange termijn. Ook zijn er studies naar de overheidsfinanciën op lange termijn, waar de uitdaging is om meer aspecten van brede welvaart mee te nemen. Daarnaast certificeert het programma de ramingen van fiscale maatregelen die het ministerie van Financiën maakt. Het onderzoek richt zich op ankers voor begrotingsbeleid, intergenerationele herverdelingseffecten van begrotingsbeleid en de analyse van houdbaarheid van de overheidsschuld op financiële markten.
Overheidsfinanciën

Begrotingsbeleid

Er lijkt een brede behoefte aan nieuwe ankers voor begrotingsbeleid. Ankers voor begrotingsbeleid geven praktische richtlijnen voor specifieke variabelen. Het CPB kan bijdragen aan de vraag naar ankers door te kijken naar de restricties voor de overheidsschuld (financierbaarheid van de schuld op financiële markten en Europese begrotingsregels) en naar de intergenerationele herverdeling. De kern van de analyse brengt (veranderingen van) netto profijt van de overheid voor verschillende cohorten in beeld. Het is belangrijk om niet alleen de financiële lasten voor volgende generaties, maar ook andere aspecten van welvaart (bijvoorbeeld klimaat, kennis, infrastructuur) in de analyse mee te nemen. Er is veel discussie over de rol van publieke investeringen in de begrotingsregels. Investeringen zijn vaak langjarige trajecten die niet goed passen bij de beheersing op kasbasis van de uitgavenplafonds onder de rijksbegroting. Bij investeringen gaat de kost voor de baat uit: vooral bij investeringen in klimaat, stikstof, woningbouw en kennis en innovatie is het goed denkbaar dat vooral jonge en toekomstige cohorten profiteren. 

Hoe zou de stabilisatiefunctie van de begroting versterkt kunnen worden? Het blijkt in de praktijk lastig om procyclisch beleid te voorkomen. Wat zijn efficiënte methoden om de automatische stabilisatie te versterken, en welke effecten zijn er nog meer? Verder is het voor de eigen ramingen van het CPB behulpzaam om uit te zoeken in hoeverre onderuitputting van de begroting samenhangt met de stand van de conjunctuur. 

Intergenerationele (her)verdeling

De overheidsschuld heeft effect op de intergenerationele verdeling. Met de houdbaarheidsanalyse zou het CPB goed de effecten van beleid op het (resterend) netto profijt per cohort kunnen laten zien. De tot nu toe gebruikelijke indicator is het houdbaarheidssaldo: dit geeft de mate aan waarin ombuigingen of lastenverzwaringen nodig zijn om de overheidsfinanciën op de lange termijn te stabiliseren. Het is echter onmogelijk om de hele verdeling van profijt in een enkel getal te stoppen. De uitdaging is om de onderliggende verdelingseffecten goed over het voetlicht te brengen. Het is tevens belangrijk om de niet-financiële baten en lasten van de verschillende cohorten in beeld te brengen. In de klassieke houdbaarheidsstudie blijven aspecten van (toekomstige) brede welvaart, zoals klimaat en milieu buiten beschouwing. Ook de verdelingsaspecten en opbrengsten van meer kennisopbouw door extra onderwijsuitgaven, die vooral bij jongere cohorten neerslaan, worden niet altijd expliciet gemaakt. Hier is het ook mogelijk om alleen de verdeling van de kosten in beeld te brengen, en de baten of het beoogde doel als gegeven te beschouwen. Een belangrijke vraag is hoe het CPB omgaat met onzekerheid in de analyse. Het is belangrijk om dit in een zo eenvoudig mogelijk model theoretisch uit te zoeken.

Houdbare schuld op financiële markten. 

Stochastische schuldsimulaties kunnen inzicht geven in de onzekerheden van toekomstige financiële ontwikkelingen (zoals rente) en daarmee fungeren als een waarschuwingsindicator voor de beheersbaarheid van de overheidsschuld op de (middel)lange termijn. In het internationale debat wordt dit instrument steeds vaker aangeprezen. Door GAMMA in te zetten, kunnen ook de effecten op verschillende generaties in beeld worden gebracht – iets wat in een gebruikelijke debt sustainability analysis niet mogelijk is. Het CPB kan via het netwerk van Europese IFI’s bijdragen aan de discussie over de Europese begrotingsregels.

26 juni 2024

CPB stopt met doorrekenen tegenbegroting

Het Centraal Planbureau (CPB) stopt met doorrekenen van tegenbegrotingen. Voor de Algemene Politieke Beschouwingen stellen sommige oppositiepartijen zo’n tegenbegroting op, die door het CPB op verzoek werd getoetst op...

28 februari 2024

CEP 2024 - Verantwoording

Dit Verantwoordingsdocument hoort bij het Centraal Economisch Plan 2024 (gepubliceerd op 22 februari).

CEP 2024 Verantwoording webplaatje
30 november 2023

Uitbreiding heterogeniteit in koopkrachtberekeningen: een verkenning

Verschillende types huishoudens worden verschillend geraakt door actuele ontwikkelingen. Hoe kan het Centraal Planbureau dat zo goed mogelijk in beeld brengen in de analyses van koopkracht en armoede?

koopkracht
23 oktober 2023

Certificering budgettaire raming Tijdelijke wet inframarginale elektriciteitsheffing

Het CPB certificeert de raming van het budgettaire effect van de fiscale maatregel uit de Tijdelijke wet inframarginale elektriciteitsheffing. Vanwege de budgettaire omvang is de raming uitvoerig getoetst....

17 oktober 2023

Certificering budgettaire ramingen Belastingplan 2024 en overige wetsvoorstellen

Het CPB certificeert budgettaire ramingen van de fiscale beleidsmaatregelen uit het wetsvoorstel Belastingplan 2024 en overige wetsvoorstellen in het pakket Belastingplan 2024 die in september 2023 nog niet...

19 september 2023

Certificering budgettaire ramingen Belastingplan 2024, overige wetsvoorstellen en Overbruggingswet box 3

Het CPB certificeert budgettaire ramingen van de fiscale beleidsmaatregelen uit het wetsvoorstel Belastingplan 2024, overige wetsvoorstellen in het pakket Belastingplan 2024 en de raming voor 2026 voor de bestaande...

17 september 2024

Koopkracht stijgt minder, gunstiger begrotingstekort

De koopkrachtstijging in 2025 is na de augustusbesluitvorming van het kabinet minder sterk dan eerder werd geraamd. Wel is het begrotingstekort iets gunstiger. Dat blijkt uit de Macro Economische Verkenning 2025 (MEV 2025) die vandaag is gepresenteerd.

MEV 2025 - Promo NL
17 september 2024

Verkenning middellange termijn t/m 2028

In de septemberraming 2024 (MEV 2025 ) is tevens een verkenning opgenomen van de budgettaire en economische ontwikkeling tot 2028.

MLT
16 augustus 2024

Economie trekt aan, meer koopkracht, overheidstekort stijgt

De Nederlandse economie groeit weer, met 0,6% in 2024 en 1,6% in 2025. Ook de koopkracht zit in de lift. Die stijgt dit jaar met 2,5% en in 2025 met 1,1%. Het begrotingstekort loopt op, tot dicht tegen de EU-norm van -3% bbp.

Augustusraming
16 augustus 2024

Verkenning middellange termijn t/m 2028

In de augustusraming 2024 (cMEV 2025 ) is tevens een verkenning opgenomen van de budgettaire en economische ontwikkeling tot 2028.

Acutalisatie Middellange Termijn
22 februari 2024

Actualisatie MLT - 2032

In de raming van februari 2024 (CEP 2024) is tevens een verkenning opgenomen van de budgettaire en economische ontwikkeling tot 2032.

Update MLT-cijfers
22 februari 2024

Raming februari 2024 (CEP 2024)

Koopkracht herstelt, koerscorrectie overheidsfinanciën nodig.

CEP 2024 webplaatje promo NL
22 februari 2024

CEP 2024, cijfers

22 februari 2024

MLT CEP 2024, cijfers

In de ramingspublicatie van februari 2024, het Centraal Economisch Plan (CEP) 2024, is tevens een verkenning opgenomen van de budgettaire en economische ontwikkeling tot 2032.

19 september 2023

Raming september 2023 (MEV 2024), cijfers

De plannen uit de Miljoenennota voor 2024 die het demissionaire kabinet op Prinsjesdag presenteerde, leiden tot een koopkrachtverbetering van de lagere inkomens. Daarmee wordt een toename van het aantal personen onder...

9 maart 2023

Raming maart 2023 (CEP 2023), cijfers

De koopkracht blijft dit jaar in doorsnee ongeveer gelijk, en stijgt volgend jaar met 2,0%. Tegelijkertijd neemt de armoede volgend jaar juist toe. Dit blijkt uit de nieuwste raming van het CPB, het Centraal Economisch...

9 maart 2023

Actualisatie MLT-raming maart 2023, cijfers

In de ramingspublicatie van maart 2023, het Centraal Economisch Plan (CEP) 2023, is tevens een verkenning opgenomen van de budgettaire en economische ontwikkeling tot...

20 september 2022

Raming september 2022 (MEV 2023), cijfers

Het nieuwe kabinetsbeleid in de Miljoenennota leidt in doorsnee tot ruim 3% meer koopkracht in 2023. Dit gaat ten koste van een daling van het overheidssaldo met 1,5% bbp in 2023. De armoede neemt in 2023...

Contactpersonen