‘Groei van productiviteit slinkt steeds meer’

Het is belangrijk dat alle EU-lidstaten productiviteit op de agenda zetten. Met dat doel vraagt de Europese commissie aan alle national productivity boards om continu onderzoek te doen naar dit onderwerp. “Debatteer erover en discussieer met beleidsmakers, is de opdracht van de Commissie aan ons”, zegt Gerdien Meijerink van het CPB. 

Waarom? “Productiviteitsgroei stimuleert economische groei”, antwoordt Meijerink. “We kampen ermee dat productiviteitsgroei steeds kleiner wordt, niet alleen in Nederland en Europa, maar ook in de VS. We doen onderzoek naar de oorzaken, maar we hebben de smoking gun niet gevonden. We hebben het gevoel dat we iets missen.”

Innovatie
Aan innovatie ontbreekt het volgens haar niet. “Er gebeurt veel op het gebied van ICT en digitalisering. En er wordt efficiënter gewerkt. Maar we zien dat niet terug in de productiviteitscijfers. Wellicht zit de vernieuwing in intangibles of immateriële activa: ongrijpbare productiefactoren die dus moeilijk te meten zijn. Van oudsher meten we de productiviteit door de output te delen door arbeid en kapitaal. Als 10 werknemers eerst 1000 schroefjes produceerden en nu 2000 weet je dat de productiviteit verdubbeld is.” 

“Wil je in de klassieke situatie meer produceren, dan schaf je meer machines of arbeiders aan om schroefjes te maken”, vervolgt ze. “Maar hoe zit dat bij een bedrijf dat een site runt waar je hotelkamers kunt boeken? Wil dit bedrijf groeien, dan hoeft het alleen links toe te voegen. Je kunt snel opschalen zonder veel kosten te maken. Zie Amazon en Google.” 

Terra incognita
Het CPB neemt iets ongrijpbaars als een database of netwerk niet in de berekeningen van de productiviteit mee”, vertelt de onderzoeker. Is dat niet vergelijkbaar met goodwill en patenten? “Dat is zo”, vindt Meijerink. “Maar daar zijn dus nieuwe aspecten bijgekomen. Die zijn voor ons een terra incognita. Het effect van de ongrijpbare productiefactoren wordt versterkt doordat er heel grote monopolisten ontstaan; je hebt maar éen facebook nodig. En die willen hun macht behouden. Dat wordt in de literatuur als een oorzaak gezien voor minder productiviteitsgroei. Maar dat lijkt meer voor de VS op te gaan dan voor Europa.”

Onderzoeksvragen 
“Er liggen nog genoeg onderzoeksvragen ”, concludeert Meijerink. “Het is daarom goed om deel uit te maken van het netwerk van national productivity boards. We komen een paar keer per jaar in Brussel met Europese onderzoekers bij elkaar om ideeën uit te wisselen. Onderzoek is nodig, omdat beleidsmakers gevoed moeten worden met beleidsopties. Daarom organiseert het CPB elk jaar een workshop met onderzoekers en beleidsmakers. Zoals op 28 januari met professor Bartelsman en Michiel Boots, Chief Economist van EZK over digitalisering. Vooral nu we de economische structuur zo zien veranderen met de opkomst van intangibles, is een beter begrip van de effecten op productiviteitsgroei hard nodig.”