CPB Report: Verbetering van transparantie in de gezondheidszorg: een sleutelrol voor de overheid

De bedoeling van de hervorming is dat deze prijzen en volumina de uitkomst zullen zijn van gereguleerde concurrentie. Ziektekostenverzekeraars zullen met de aanbieders van zorg gaan onderhandelen over prijzen, volumina en kwaliteit van de gezondheidszorg die zij gaan inkopen. Consumenten zullen een verzekeraar selecteren op basis van prijs en kwaliteit van het verzekeringsproduct, waarbij inbegrepen de kwaliteit van de zorgaanbieders die door de verzekeraar gecontracteerd zijn. De overheid stelt hierbij minimumeisen aan de kwaliteit van de zorg.

Een belangrijk facet waar nog steeds aan gewerkt moet worden, is transparantie. In een volledig transparante markt hebben alle marktspelers alle benodigde informatie over prijzen, producten en diensten. Aangezien in het Nederlandse zorgstelsel transparantie een probleem is, zal concurrentie beperkt zijn. Het demissionaire Kabinet Balkenende stelt vertrouwen in de informatiecontracten die aanbieders, verzekeraars en consumenten-/patiëntenorganisaties met elkaar afsluiten. De gezondheidszorgsector vertoont echter diverse kenmerken die de prikkels voor zorgaanbieders om informatie te verstrekken verkleinen en daarmee de zoekkosten voor consumenten verhogen. Patiënten zijn niet goed in staat om vooraf de kwaliteit van de zorg goed te beoordelen, het product is daarvoor te complex. Alleen achteraf, dus na consumptie van de zorg, kunnen zij een oordeel geven. Tevens werkt mond-op-mondreclame niet goed wanneer cliënten een zorgverzekeraar of -aanbieder willen kiezen: het betreft vaak op maat gemaakte pakketten van diensten en producten, waardoor de eigen ervaringen moeilijk bruikbaar zijn voor anderen. Een andere reden voor verminderde transparantie is het feit dat de markt voor gezondheidszorg nog steeds in beweging is, klanten zijn nog niet volledig op de hoogte.

Ervaringen in de Verenigde Staten tonen aan dat de markt zelf uitstekend in staat is de transparantie aanzienlijk te vergroten door kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen. Daar zijn echter belangrijke nadelen aan verbonden:

• Marktspelers in de VS moesten van de noodzaak overtuigd raken voordat zij gingen werken aan kwaliteitsindicatoren.
• Ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren kost veel tijd.
• Verhoging van transparantie kan verkeerd uitpakken wanneer tevoren geen rekening gehouden wordt met het risico op manipulatie van indicatorscores, op grote administratieve lasten en op samenspanning.

Tot op heden zijn Nederlandse zorgaanbieders niet bereid geweest de transparantie te vergroten en consumenten-/patiëntenorganisaties ontberen de kennis om kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen. Indien de overheid wacht met wettelijke initiatieven tot de zaken verkeerd gaan, bestaat er een aanzienlijk risico dat transparantie voor langere tijd zal ontbreken. Dit betekent dat consumenten te hoge prijzen zullen betalen en/of te weinig kwaliteit geleverd zullen krijgen. Dit zal een negatieve houding tegenover gereguleerde concurrentie met zich mee brengen en de kans verkleinen dat zaken ten goede keren wanneer de overheid wettelijke maatregelen treft.

Het is van groot belang om, waar mogelijk, de risico's rond effectieve concurrentie zo klein mogelijk te houden. Om aan de veilige kant te blijven zou de overheid een sleutelrol kunnen vervullen bij het vergroten van de transparantie, in plaats van te wachten op initiatieven vanuit de markt. De overheid zou onderzoeksprojecten voor de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren kunnen stimuleren en financieren en alle marktspelers verplichten daaraan mee te doen.

Dit zijn enige hoofdlijnen uit het artikel 'Improving transparency in health care: a key role for the government' in het vandaag gepubliceerde CPB Report 2002/4. Dit Engelstalige kwartaaltijdschrift van het Centraal Planbureau (CPB) bevat ieder kwartaal de meest actuele kortetermijnramingen voor de wereldeconomie en de Nederlandse economie.

Daarnaast presenteert CPB Report steeds eigen economische onderzoek over uiteenlopende thema's. Zo bevat dit nummer ook de volgende artikelen: 'The economic geography of Europe'; 'The cyclically adjusted budget balance: the Brussels' methodology'; 'Ageing, sustainability and the interest rate: the GAMMA model';en 'A new regional labour market model for the Netherlands'.