De effecten van schoolsluiting

Het is aan de vooravond van het uitkomen van onze publicatie ongelijkheid van het jonge kind. De studie concludeert dat kinderen van ouders met een lager inkomen of opleidingsniveau al voor de basisschool beginnen met een achterstand en dat zij die gedurende hun schoolloopbaan niet meer inlopen - het onderwijssysteem voorkomt dat hun achterstand verder vergroot. Het is een studie in een reeks van onderzoeken binnen het CPB. Ongelijkheid en kansenongelijkheid raken de maatschappij en onze economie. Daar blijven we aandacht voor vragen, meer nog zelfs in deze tijd, waar Corona de toch al kwetsbare groepen harder lijkt te treffen. 

Deuren dicht

Het is ook de avond van de persconferentie van premier Rutte en minister De Jonge waarin weer nieuwe lockdownmaatregelen worden aangekondigd. De basisscholen en de scholen in het voortgezet onderwijs moeten opnieuw hun deuren sluiten. Anyssa, Gianny, mijn eigen kinderen, ze flitsen allemaal door mijn hoofd. Wat gaat deze lockdown voor hen betekenen?

Tja, dat weten we inmiddels wel. De meeste kinderen zullen een leerachterstand oplopen. Kinderen leren op school van hun medeleerlingen en van hun leerkracht. En ze leren niet alleen op cognitief vlak maar ook op sociaal gebied. Hoe werk je samen? Hoe los je conflicten op? Welke gewoonten hebben mijn klasgenoten en wat zegt mijn kijk daarop over mij en over hen? Thuisonderwijs kan die ontwikkeling niet brengen. 

Leerachterstand

De eerste Nederlandse onderzoeken laten zien dat kinderen in de eerste lockdown gemiddeld een leerachterstand van twee maanden hebben opgelopen. En voor zover afgenomen liggen de Citoscores op het gebied van taal en rekenen ook lager dan voorgaande jaren. Achterstanden op school leiden tot achterstanden op de arbeidsmarkt – dat weten we als econoom. Maar hoe groot die achterstanden zullen zijn, weten we niet – de tijd zal ons dat leren. Dat ze nog lang na zullen ijlen is een ding wat zeker is. 

De mate waarin een kind een leervertraging oploopt, hangt onder andere af van de inrichting van het thuisonderwijs. Kunnen ouders begeleiding bieden bij het schoolwerk? Zijn er digitale leermiddelen voorhanden (een laptop, een wifi-verbinding)? Kunnen leerlingen zich thuis concentreren? Of erger, is de thuissituatie überhaupt veilig? Een recente Nederlandse studie brengt de voor de hand liggende antwoorden. Afhankelijk van de sociaaleconomische achtergrond van de ouders kunnen zij beter voorzien in de middelen om hun kinderen te helpen. Hoogopgeleide ouders pakken thuisscholing vol goede moed op en de zorgen over meisjes zijn minder groot dan die over jongens. 

Kwetsbare gezinnen

Studies laten zien dat kinderen uit kwetsbare gezinnen gedurende een lockdown minder tijd besteden aan hun schoolwerk waardoor hun leerachterstand wel anderhalf keer zo groot kan worden als gemiddeld. Natuurlijk speelt ook de school een rol. Scholen verschillen in hun aanpak. Het ene kind volgt de hele dag onlinelessen, de ander moet het doen met een grote zelfredzaamheid en een vragenuurtje per week. Uit België weten we dat de verschillen tussen leerlingen zowel onderling als tussen scholen door een lockdown sterk zijn toegenomen. 

Leerprestaties dalen en de ongelijkheid groeit. Moeten de scholen dan zo snel mogelijk weer open? Die overweging kan ik niet maken. Dat vraagt om afweging tegen  andere risico’s waar andere wetenschappers veel meer van weten dan ik. Een ding weet ik wel: in deze tweede lockdown zijn scholen meer ervaren op het gebied van afstandsonderwijs en dat is zichtbaar. Ook zijn er meer mogelijkheden om kwetsbare kinderen op school op te vangen. Maar de gevolgen van deze schoolsluiting zullen wederom groot en onevenredig verdeeld zijn.

De eerste dag van de lockdown, mijn telefoon bliept, een van mijn vriendinnen stuurt mij een foto van haar man en twee kids aan een gezellige kersttafel. Op tafel drie laptops, wat schoolboeken, koekjes, twee ‘noise-cancelling’-headphones en de tekst: “Help, het is weer begonnen?” Daar verschijnen Gianny en Anyssa weer op mijn netvlies en ik weet even niet goed wat terug te typen.  

Debby Lanser