Kosten- en batenbegrippen in klimaatbeleid

Dit rapport, opgesteld door CPB en PBL, behandelt kosten- en batenbegrippen die worden toegepast bij berekeningen voor klimaatbeleid. Het rapport gaat in op de functies die de verschillende kosten-batenbegrippen vervullen en de typen kosten en baten die door deze begrippen wel of juist niet worden meegenomen. Het rapport eindigt met aanbevelingen voor de toepassing van kosten- en batenbegrippen in de toekomst.

Een algemene aanbeveling voor beleidsmakers en onderzoekers is om de keuze voor een kosten-batenbegrip te baseren op een expliciet geformuleerde onderzoeksvraag die aansluit bij het doel van de berekening (de gewenste beslisinformatie). Voor klimaatbeleid kan er bijvoorbeeld behoefte zijn aan inzicht in effecten op de overheidsbegroting, kosten voor de maatschappij als geheel, financiële gevolgen voor burgers en bedrijven, de maatschappelijke welvaart, de verdeling van kosten en baten of de kosteneffectiviteit van beleid. Het helpt de lezer en gebruiker van de resultaten van berekeningen als bij de presentatie van resultaten wordt aangegeven waarom welk begrip is gebruikt.

Een inventarisatie vooraf van de verwachte effecten van voorgenomen klimaatbeleid ondersteunt de keuze voor kosten-batenbegrippen en berekeningen. Begrippen verschillen namelijk in welke kosten en baten standaard worden meegenomen. Als bijvoorbeeld belangrijke effecten op de luchtkwaliteit of de mobiliteit worden verwacht, kan hiermee rekening worden gehouden bij de keuze van begrippen en berekeningswijzen. In de praktijk kunnen er beperkingen spelen in tijd en beschikbare informatie. Ernstige beperkingen hierin kunnen er toe leiden dat beleidsvragen niet integraal kunnen worden beantwoord. Het is in die gevallen belangrijk dit expliciet aan te geven.

Van de in dit rapport behandelde kosten- batenbegrippen streeft alleen de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) er naar alle relevante beprijsde en onbeprijsde effecten voor Nederland in te schatten. Dit kan belangrijke beslisinformatie opleveren, maar een MKBA vergt wel meer informatie en kost meer tijd dan de meeste andere kosten-batenbegrippen. Aanbevelingen zijn dan ook om te verkennen hoe en in welke situaties MKBA’s vaker zouden kunnen worden uitgevoerd en om een werkwijzer MKBA voor klimaat en energie op te stellen. Daarnaast zouden kosten-batenbegrippen die zich in beginsel beperken tot financiële effecten kunnen worden aangevuld met inschattingen van onbeprijsde effecten, zoals naast broeikasgasemissies het effect op de hoeveelheid luchtvervuiling.

Externe auteur: Bert Hof (PBL)