Opties voor begrotingsbeleid

Demping van conjunctuurgolven door begrotingsbeleid (macro-economische stabilisatie) is in het verleden herhaaldelijk niet gelukt. In plaats van anticyclisch was het begrotingsbeleid procyclisch. Deels kwam dit doordat er ook andere begrotingsdoelen waren. Zo wilden kabinetten de budgettaire effecten van vergrijzing opvangen en legden de Europese begrotingsregels restricties op. Ook zijn in goede tijden afgesproken regels opgerekt, waardoor beleid procyclisch werd. Procyclisch beleid in slechte tijden kwam ook deels doordat in goede tijden terughoudend begrotingsbeleid niet mogelijk bleek.

Voor de komende kabinetsperiode zijn er vier denkrichtingen die de problemen uit het verleden op verschillende manieren ondervangen. Ten eerste kan het begrotingsbeleid worden gericht op de Europese begrotingsregels. Een tweede optie is het opbouwen van een begrotingsbuffer, waardoor er voldoende afstand is tot het maximale tekort van 3% bbp. Ten derde kan het huidige trendmatige begrotingsbeleid worden voortgezet, nu met houdbaarheid als exclusief anker. Een vierde optie is actief expansief begrotingsbeleid gericht op een versnelde daling van de werkloosheid.

Geen van deze denkrichtingen presteert maximaal op alle criteria. Dit dilemma dient zich al aan bij de begrotingsbesluitvorming voor 2017: deze is mede bepalend voor de toekomst van het begrotingsbeleid. Een expansieve begroting draagt bij aan stabilisatie op korte termijn, maar beperkt de ruimte voor het volgende kabinet om stabilisatoren te laten werken, of dwingt het volgende kabinet tot een grotere inspanning om dat mogelijk te maken.

De afweging van de diverse facetten is uiteindelijk een politieke. Daarbij zijn er wel vormvereisten. Afgesproken begrotingsregels werken alleen als zij simpel, redelijk en geloofwaardig zijn.