De weersvoorspelling van het CPB

We willen nu eenmaal graag weten hoe het weer zich de komende uren en dagen gaat ontwikkelen. In dat opzicht zijn er parallellen te trekken met het maken van een raming van de economie. Hoewel net wat minder populair, is er ook veel aandacht voor onze halfjaarlijkse raming van de groei van de economie. En ondanks dat de horizon van weersvoorspellingen (veertien dagen) korter is dan die van onze raming (twee jaar) is er bij beide een behoorlijke onzekerheidsmarge. 

Huidige staat

Maar er zijn ook verschillen. In de meteorologie, waar je de huidige staat van het weer kent, richt het voorspellen ervan zich alleen op de toekomst. Je hoeft maar naar buiten te kijken en je weet wat voor weer het is. En het is ook vrij gemakkelijk te zien wat het weer op heel korte termijn gaat doen. Voor de economie geldt dat echter niet. Daar missen we informatie over de huidige staat, en vaak zelfs het recente verleden. We kunnen niet simpelweg naar buiten kijken om te weten hoe de economie ervoor staat. Dat maakt het ramen van economische groei nog wat ingewikkelder, want we moeten ons eerst op het verleden en het heden richten.

In de meteorologie is de huidige ligging van hoge- en lagedrukgebieden van groot belang voor het weer voor de komende dagen. Ook in de economie is de huidige situatie belangrijk voor de economie in de toekomst. Zo zullen producenten in het volgende kwartaal meer willen investeren als de productie in dit kwartaal sterk toeneemt. En als de economie groeit,  zal de werkgelegenheid gaan toenemen. Dit vertaalt zich in de toekomst weer  in meer inkomen voor huishoudens en meer consumptiegroei. Als dan toch blijkt dat de economie er wat minder goed voor staat, moeten onze ramingen worden bijgesteld.  

Regelmatig worden we tijdens een ramingsproces dan ook ingehaald door de (historische) werkelijkheid. Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert de eerste berekening voor bbp-groei 45 dagen na afloop van een kwartaal.  Wanneer een ramingsronde van start gaat, is de bbp-groei van het vorige kwartaal vaak nog niet bekend. Toen we afgelopen januari startten met onze voorjaarsraming (CEP) was bijvoorbeeld de bbp-groei voor het vierde kwartaal van 2023 nog niet beschikbaar. En dat terwijl er voor dat kwartaal al een behoorlijke hoeveelheid aan maandelijkse data beschikbaar is, bijvoorbeeld over industriële productie, huishoudconsumptie en consumenten- en producentenvertrouwen. 

Nieuw zijlicht

Van die informatie willen we graag gebruikmaken en dat kan met behulp van een ondersteunend model. Dat noemen we ook wel een zijlicht. We hebben nu een nieuw zijlicht voor bbp-groei ontwikkeld, dat in staat is om met de meest actuele data een inschatting te maken van hoe de economie er nu voor staat. Dit model kan omgaan met reeksen van verschillende frequentie, dus ongeacht of de data op maandbasis of op kwartaalbasis zijn. Daarnaast kan het model overweg met een dataset dat aan het einde van de periode voor sommige reeksen een missende waarde heeft. Daarmee is het mogelijk om met dit zijlicht op elk moment in het ramingsproces een update van de bbp-voorspelling voor het verleden en heden te maken. Simpelweg naar buiten kijken, zoals bij het weer, gaat dus nog steeds niet. Maar we hebben nu wel een hulpmiddel om te bekijken hoe hard de economie vorig kwartaal groeide en nu groeit. Dat helpt weer bij het ramen van de toekomst.

Tijdens het maken van de CEP-raming hebben we dit nieuwe zijlichtmodel verschillende keren gebruikt om onze eigen ‘weersvoorspelling’ van de bbp-groei telkens te updaten. Bij de start waren er voor 2023 drie achtereenvolgende kwartalen met een dalende bbp-groei bekend. Begin januari was de voorspelling van het model voor het laatste kwartaal van 2023 nog steeds lichte regen. Eind januari werd gelukkig weer een licht zonnetje voorspeld. Voor het eerste kwartaal van 2024 was de voorspelling van het zijlicht nog wat zonniger, in onze CEP-raming zijn wij dat ook. Halverwege februari kwam het CBS met het definitieve weerbericht voor het vierde kwartaal van 2023; de regen had plaats gemaakt voor zonneschijn.