MKBA-methoden en bereikbaarheid: Hoe omgaan met niet-infrastructurele maatregelen, zoals wegbenuttingsmaatregelen?

Om de bereikbaarheid te vergroten zijn naast de traditionele maatregelen van aanleg en uitbreiding van weg en spoor (‘inframaatregelen’) ook zogeheten niet-infrastructurele maatregelen mogelijk. Op verzoek van Rijkswaterstaat wordt in deze notitie eerst het begrip niet-infrastructurele maatregelen afgebakend en wordt vervolgens ingegaan op MKBA’s van wegbenuttingsmaatregelen; als casus is hierbij gekozen voor ‘spitsmijden’. Deze CPB Notitie is een aanvulling op de nieuwe Werkwijzer MKBA bij MIRT-verkenningen (Rijkswaterstaat, 2018). Niet-traditionele infrastructuurmaatregelen (‘niet-inframaatregelen’) kunnen maatregelen omvatten in de sfeer van benuttingsbeleid voor weg en spoor, ruimtelijke inrichting, prijsbeleid en fietsbeleid, waaronder ook de aanleg van fietsinfrastructuur.

Deze niet-inframaatregelen en combinaties daarvan kunnen duurzamer en goedkoper zijn en soms ook beter voor de bereikbaarheid en leefbaarheid dan de traditionele inframaatregelen. De niet-inframaatregelen kunnen ook worden gecombineerd met traditionele inframaatregelen. Aanleg en uitbreiding van weg en spoor is juist in de stedelijke omgeving vaak minder geschikt en relatief duur om de bereikbaarheid te vergroten. Daarnaast kunnen niet-inframaatregelen vooral in de stedelijke omgeving grote leefbaarheidsbaten hebben.

In de MKBA-praktijk is nog maar beperkt ervaring opgedaan met wegbenuttings-maatregelen. Toepassing in de MKBA-praktijk levert vier vragen op:

Zorgt kleinschaligheid of tijdelijkheid van effecten voor problemen in de MKBA?
Zijn de bereikbaarheidseffecten lastig te ramen?
Zijn de niet-bereikbaarheidsbaten (leefbaarheid, flexibiliteit en kennisbaten van experimenteren) lastig te ramen?
Is de inschatting van de kosten lastig?

Deze vier vragen zijn ook relevant voor een goede vergelijking van wegbenuttings-maatregelen met aanleg of uitbreiding van een weg en voor analyse van een combinatie van beide soorten maatregelen. De belangrijkste conclusie is dat er geen principieel bezwaar is om wegbenuttingsmaatregelen te analyseren met een MKBA, maar dat nader onderzoek naar de inschatting van de bereikbaarheidseffecten en de niet-bereikbaarheidsbaten gewenst is.