Maatschappelijke Kosten en Baten Prijsbeleid Personenauto’s
Lees ook de eerder verschenen Nederlandstalige CPB Notitie en CPB Achtergronddocument.
In het buitenland wordt prijsbeleid vaak toegepast en recent heeft de EU-vervoerscommissaris gepleit voor een Europese kilometerheffing.
Beprijzing van het wegverkeer wordt vooral gezien als een middel om de files terug te dringen, maar ook om andere externe effecten van autogebruik te beprijzen, zoals verkeersonveiligheid, emissies van schadelijke stoffen en geluidhinder.
Bij prijsbeleid wordt per gereden kilometer betaald. Prijsbeleid maakt dus het gebruik van de auto duurder. Een gerichte heffing per kilometer op drukke wegen in de spitsuren, een vlakke heffing voor alle gereden kilometers, tolheffing en brandstofaccijns zijn verschillende vormen van prijsbeleid. Het betalen voor autogebruik per kilometer kan worden gecompenseerd door lagere belastingen op autoaanschaf of autobezit.
De laatste studies over de economische effecten van prijsbeleid dateren van een aantal jaar geleden. CPB en PBL hebben recentelijk een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitgevoerd van vier vormen van prijsbeleid voor personenauto’s:
- Een congestieheffing op drukke wegvakken in de spits.
- Een spitsheffing op het gehele hoofdwegennet in West en Centraal Nederland in de spits. Dit is een grovere en voor weggebruikers eenvoudiger variant van de congestieheffing.
- Een vlakke heffing op alle wegen en alle uren.
- De combinatie van een vlakke en een congestieheffing zoals oorspronkelijk verondersteld bij ‘Anders betalen voor Mobiliteit’ door het kabinet Balkenende IV.
Het maatschappelijk rendement van prijsbeleid hangt sterk samen met de omvang van het fileprobleem en de gerichtheid waarmee het prijsbeleid deze congestie aanpakt.
De belangrijkste conclusies van de studie zijn:
- De congestieheffing beprijst alleen de wegvakken en momenten met files. De baten van de congestieheffing zijn hoger dan de kosten. Deze vorm van prijsbeleid is in de praktijk echter lastig uitvoerbaar.
- De eenvoudiger spitsheffing is onrendabel bij lage economische groei en minder maatschappelijk rendabel dan de congestieheffing bij hoge economische groei.
- Een vlakke heffing is alleen maatschappelijk rendabel als de fileproblematiek zeer sterk toeneemt.
- Een kilometerheffing zorgt voor minder autogebruik. Dit zorgt enerzijds voor minder emissies, minder geluidshinder en minder verkeersslachtoffers wat een welvaartswinst oplevert. Het zorgt echter ook voor minder accijnsopbrengsten wat een welvaartsverlies oplevert. Dit welvaartsverlies is groter dan de welvaartswinst van minder emissies, geluidshinder en verkeerslachtoffers.
