13 april 2015

Maatschappelijke Kosten en Baten Prijsbeleid Personenauto’s

Kilometerheffing op drukke wegen in spits gunstig voor de welvaart, maar lastig uitvoerbaar

Persbericht

Een kilometerheffing voor personenauto’s alleen op drukke wegen, en alleen in de spits, is gunstig voor de welvaart, maar is in de praktijk lastig uitvoerbaar. Een eenvoudiger opgezette spitsheffing, die zich beperkt tot de hoofdwegen in de Randstad, delen van Noord-Brabant en Gelderland is maatschappelijk minder rendabel.

Lees het hele persbericht

Een vaste heffing voor alle gereden kilometers wordt pas maatschappelijk rendabel als de congestie meer dan twee keer zo hoog is als nu. Dit concluderen het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de vandaag verschenen studie Maatschappelijke Kosten en Baten Prijsbeleid Personenauto’s. Het gaat om welvaart in brede zin waar alle zaken die mensen belangrijk vinden zijn meegenomen, ook milieu en verkeersveiligheid.

Een kilometerheffing van 11 cent/km voor personenauto’s op drukke wegen in de spits is maatschappelijk rendabel, zowel bij hoge als lage economische groei. De uitvoerbaarheid van deze zogeheten congestieheffing is echter een zorgpunt. Alleen drukke wegvakken beprijzen is verwarrend voor de weggebruiker, die vaak niet weet welke wegen nu met of zonder heffing zijn. Verder zouden de kosten kunnen stijgen door privacy- en fraudeproblemen die hier niet zijn onderzocht. Dat geldt overigens voor alle varianten die in de studie zijn onderzocht.

Een simpeler spitsheffing van 5 cent/km op alle hoofdwegen in de Randstad, delen van Noord-Brabant en Gelderland is minder doeltreffend. Het maatschappelijk rendement is alleen gunstig bij hoge economische groei. Bij het huidige fileniveau wegen de voordelen van deze variant niet op tegen de nadelen.

Voor een heffing van 7 cent/km voor alle gereden kilometers geldt dat de nadelen groter zijn dan de voordelen. Deze variant leidt tot minder files, meer verkeersveiligheid, minder emissies, maar dit komt door een sterke afname van de automobiliteit met circa 15%. Die afname van de automobiliteit gaat gepaard met substantiële welvaartsnadelen, zowel voor de mensen die het betreft als voor de samenleving als geheel (effecten voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt of kennisuitwisseling). De afname wordt veroorzaakt doordat de gebruikskosten van de auto sterk toenemen. Een heffing van 7 ct/km komt ongeveer overeen met een stijging van de benzineprijs met 1 euro per liter en van de dieselprijs met circa 1,40 euro per liter. Nadeel is ook dat de accijnsopbrengsten door het verminderde autogebruik fors zullen dalen.

Beprijzen van wegverkeer, ook wel rekeningrijden of kilometerheffing geheten, staat volop in de belangstelling. Recent heeft de Eurocommissaris voor vervoer Bulc gepleit voor een Europese kilometerheffing. De laatste integrale studie over de economische effecten van prijsbeleid is acht jaar oud. Sindsdien is er veel veranderd. Daarom hebben CPB en PBL deze maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uitgevoerd. Bij zo’n MKBA worden van verschillende varianten de maatschappelijke voordelen (bijvoorbeeld minder files, kortere reistijd, minder emissies, minder verkeersslachtoffers) afgewogen tegen de nadelen (zoals kosten van het systeem en gederfde accijnzen). De geanalyseerde tarieven zijn gebaseerd op de meest genoemde voorstellen op het terrein van kilometerheffing.

Lees de CPB Notitie en ook het bijbehorende CPB Achtergronddocument.

Contactpersonen

Annemiek Verrips +31 88 9846111 Neem contact op Lees verder

Toon minder

Lees ook het bijbehorende CPB Achtergronddocument.

Deze vier vormen van prijsbeleid zijn:

Een congestieheffing op drukke wegvakken in de spits.
Een spitsheffing op het gehele hoofdwegennet in West en Centraal Nederland in de spits. Dit is een grovere en voor weggebruikers eenvoudiger variant van de congestieheffing.
Een vlakke heffing op alle wegen en alle uren.
De combinatie van een vlakke en een congestieheffing zoals oorspronkelijk verondersteld bij Anders betalen voor Mobiliteit.

Het maatschappelijk rendement van prijsbeleid hangt sterk samen met de omvang van het fileprobleem en de gerichtheid waarmee de vorm van prijsbeleid deze congestie aanpakt.

De belangrijkste conclusies van de studie zijn:

De congestieheffing beprijst alleen de wegvakken en momenten met files. De baten van de congestieheffing zijn hoger dan de kosten. Deze vorm van prijsbeleid is in de praktijk echter lastig uitvoerbaar.
De eenvoudiger spitsheffing is onrendabel bij lage economische groei en minder maatschappelijk rendabel dan de congestieheffing bij hoge economische groei.
Een vlakke heffing is alleen maatschappelijk rendabel als de fileproblematiek zeer sterk toeneemt.
Een kilometerheffing zorgt voor minder autogebruik. Dit zorgt enerzijds voor minder emissies, minder geluidshinder en minder verkeersslachtoffers wat een welvaartswinst oplevert. Het zorgt echter ook voor minder accijnsopbrengsten wat een welvaartsverlies oplevert. Dit welvaartsverlies is groter dan de welvaartswinst van minder emissies, geluidshinder en verkeerslachtoffers.