3 oktober 2015

Position paper t.b.v. ‘IBO Zelfstandigen zonder personeel’

Deze CPB Notitie gaat in op de achtergrondkenmerken van zzp’ers, de oorzaken van hun opkomst, sociaaleconomische gevolgen van de opkomst van zzp’ers en overwegingen bij optimaal beleid.

Conclusies

Een belangrijk deel van de zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) is qua werkzaamheden nauwelijks te onderscheiden van werknemers in loondienst. (paragraaf 1)
De groep zzp’ers is zeer heterogeen. Opleiding, leeftijd, geslacht en sector zijn alle van invloed op de keuze tussen werknemer en zzp’er. (paragraaf 2)
De groei van het aantal zzp’ers is grotendeels een generieke trend op de arbeidsmarkt. De verklaringskracht van de voornoemde factoren voor de groei van het aantal zzp’ers is beperkt. (paragraaf 2)
De groei van het aandeel zzp’ers in de beroepsbevolking kan niet los worden gezien van de arbeidsmarktinstituties. Aan de aanbodzijde stimuleren fiscale regelingen het zzp-schap en aan de vraagzijde zijn flexibiliteit en het verschil in (verwachte) kosten tussen zzp’ers en werknemers van belang. (paragrafen 2, 4, 5 en 8)
Voor de meeste zzp’ers is geen duidelijke reden aanwijsbaar waarom zij maatschappelijke meerwaarde hebben ten opzichte van werknemers. Bij de algemene fiscale begunstiging van zzp’ers kan daarom een vraagteken worden geplaatst. (paragrafen 4 en 5)
Een beperkt aandeel zzp’ers genereert maatschappelijke meerwaarde doordat zij innovatief zijn of door de creatie van extra werkgelegenheid. Specifieke stimulering van innovatie en werkgelegenheid is efficiënter dan een generieke stimulering van zzp’ers, zoals via de Zelfstandigenaftrek. (paragrafen 4 en 5)
Pensioensparen en het verzekeren van inkomensrisico’s zijn voor veel zzp’ers een punt van aandacht, omdat zij zich onvoldoende bewust zijn van de risico’s. Verdere openstelling van collectieve regelingen en betere informatieverstrekking lijken daarom wenselijk. (paragrafen 3, 6 en 7)
Er bestaan voor zzp’ers al mogelijkheden om zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid en de oude dag. Deze mogelijkheden worden in de praktijk echter beperkt benut. In een opting-out systeem is de ‘stille keuze’ sparen voor pensioen en verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid en moet men in actie komen om zich hieraan te onttrekken. Een dergelijk systeem verhoogt de verzekeringsgraad zonder dat het zzp’ers verplicht om deel te nemen. (paragrafen 3, 6 en 7)