26 juni 2019

Afbouwen toeslagen leidt niet tot pieken in de inkomens- en vermogensverdeling

Mensen doen geen moeite om hun inkomen of vermogen laag te houden om in aanmerking te komen voor toeslagen. Door de inkomensafhankelijkheid van de toeslagen stijgt de effectieve marginale belastingdruk. Bij de inkomensgrenzen en vermogensgrenzen waar een toeslag ineens vervalt, neemt het besteedbaar inkomen van sommige huishoudens zelfs af wanneer hun bruto inkomen of vermogen stijgt. De theorie voorspelt dat deze huishoudens hierop reageren door hun inkomen of vermogen te verlagen tot net onder deze grenzen, bijvoorbeeld door minder te werken. Wij vinden echter geen bewijs voor pieken vlak onder deze grenzen in de inkomens- en vermogensverdeling.

Op basis van administratieve belastingdata voor alle huishoudens in Nederland over de periode 2007-2014 analyseren we in hoeverre huishoudens hun inkomen en vermogen aanpassen nabij de toeslaggrenzen. Ten eerste kijken we naar de inkomensgrenzen waar de huurtoeslag begint af te bouwen en waar hij ineens vervalt. Ten tweede kijken we naar de vermogensgrens waar de zorgtoeslag en het kindgebonden budget ineens vervallen.

De afwezigheid van pieken in de inkomens- en vermogensverdeling kan mede verklaard worden door de complexiteit van het belasting- en toeslagenstelsel en doordat huishoudens hun inkomen vaak niet eenvoudig en snel kunnen aanpassen. Hoewel wij geen bewijs vinden voor sterke lokale gedragseffecten rondom de toeslaggrenzen, is een harde grens waarbij een toeslag ineens vervalt problematisch vanuit het oogpunt van rechtvaardigheid. Dit zorgt namelijk voor een sterk verschillende behandeling van vergelijkbare huishoudens net onder en net boven de grens. Vanaf 2020 vervalt de harde inkomensgrens in de huurtoeslag en komt daar een geleidelijke afbouw voor in de plaats.